Volatile Dreams

Poetry by | May 9, 2022

Through the foggy windows to my right, I rise before the sun does,
Limbs all heavy from the night blearing into the exhausting dawn.
In the silence of a misty morning just before the traffic buzz of beeping cars,
I bow to the sunlight and glorify its grace, let the breeze of daybreak kiss my skin,
And while the sun listens, I breathe my wishes into the morning dew.

The street post lights from the night before glaze yellow on the ground,
Foolish and cold, the early birds bask under the faux warmth they offer
True to their attempt to envelope the past’s gloom
And who are we to judge the inclination?
The night is only pink in a painting and the cold is always blue.

Peace is sleeping soundly in the creases of fast-paced cities,
Spilling from the yawns of open-mouthed gossips, desperate to latch onto something.
The morning brews like a scalding black coffee and the night is ever so humid.
Maybe in the waning moon I’ll find my tranquility,
Maybe in the torrential downpours I’ll sit through the silence.

Gone are the days that I can feel the tangy earth between my teeth,
Replaced now with the heat of the noon on my tongue;
And although the puto cheese of the old karinderya tastes the same as before,
Still mild and sweet; the tang of the grease reminds me
Of how much closer to the sun I seem to be.

If this much distance entails unbridled proximity
Then allow me to hold hands with your ashes that have scattered to the wind.
Permit me to voyage to the native earth you call that has once caressed your grief,
Or God willing—to the heavens that now repose your ambitious soul.
Perhaps it is alright to desire a moment’s whim.

Much has passed and more is to come for our countrymen, I fear to say.
In the tumult of the backdrop with women on streets and men on highways
The stink of power and pretense permeates the air all-year
Flickering, this is what’s left with the residue of hope you have ignited
And I can only hold your visions close to my chest.

There is no refuge in a rowdy town, no haven found in cataclysm;
Hands on the neck, eyes on pale blue skies, head full of volatile dreams.
I dream in broad daylight. I dream in the sky without stars.
I dream, I dream, I dream…. Holding your memory close is a serene dream.
La vida sin usted es la vida en desorden. (Life without you is life in disorder.)

Fatima Aiza R. Majad is from Basilan. They are an undergraduate student of BS Biology majoring in Microbiology, now in their third year in MSU-IIT. Born ambitious and resolute in maintaining self-reliance, they dream of both the big and small things in life.

Atsa (Axe) (Part 2)

Fiction by | May 9, 2022

KAY ANA MAN SI PAPA NGA WALA NA DAW SA NASOD ANG BAGYO, makadula na mi og taman pag walay klase. Taga-paniudto kay ginabahin namo ang fried chicken ni Axel unya ginalabay nako ang gulay sa akong balonan sa among compost pit. Wala na sab mi naga-tigso kay basi kuno kuhaon na sab ni Marcia si Lewis unya basi dili na ganahan makigdula ni Lewis sa amoa. Samokan gyod na si Marcia nga mura ba og amawon. Maong text na among dula karon. Kulang ug singko among amot kon mupalit mi ug jolen kadtong isa ka bag nga daghan og unod. Text ra usa amo gidula ilawom sa punuan. Taod-taod, ming-agi amoang titser sa hapon ug gipasulod na mi sa klasrum. Gipa-ihap man mi ato og apple og saging miskan kabalo na gud mi sa answer. Si Axel kay  gi-trace  niya  ang  piso  pesos  sa  iyahang  notebook  sa  Mongol  2  nga  lapis.  Tayhop tayhopon pa niya pag human. Gitunol niya iyahang notebook sa akoa ug gipatan-aw ang iyahang gibuhat. 

“Awa ang nawong sa piso, Charles. Bawg kaayo siya ug buhok. Dako pa gyod siya og nawong.” Mingkatawa si Axel.

“Tigulang naman gud na siya maong ana siya og nawong.” Mingkatawa ming duha. Nakit-an nako ang piso ilawom sa papel. Akong gikuha unya gipatalikod si Axel.

“Tagnaa ha asa nga kamot nako gitago ang piso.”

Gitago nako ang piso sa akong dalonggan ug gikuhit nako si Axel. Ginapugngan nako akong katawa kay naa sa akong dalonggan ang iyahang piso. Samtang nagapili siya kon naa ba iyahang piso sa akong wala o tuo nga kamot, gitawag si Axel sa among titser.

“Charles, nag-unsa man ka dihaa? Nag-unsa man mong Axel? Look on the board!” 

“Ma’am! Si Axel, naga-igit!”

Nangatawa   ang   akong   mga   klasmet.   Nabag-ohan  ko   tungod  si  Axel   man kasagaran gauna-una basta binuang sa klase, pero tapad nako si Axel. Nakuratan si Axel sa akong binuang og mi-aksyon siya og kakulba. Abtik nga ning-adto si titser kang Axel ug gipatindog siya. Nasuko og samot among maestra kay giatik namo siya. Gibulag mi og bangko ni Axel. Wala gihapon ko naminaw og sigi ko og tando sa iyaha miskan sa pikas dapit na siya gipalingkod. Human sa klase, mingbalik ko og tapad niya. Nangutana ko sa iyaha kon nasuko siya sa akong gibuhat. Ana siya nga wala. Pero nakit-an niya ang piso sa akong dalonggan. Didto siya nalain. Kay giatik kuno nako siya. Gibalik nako ang piso sa iyaha. Miana ko usab nga nasuko ba ka kang titser kay gibulag ta og bangko. Mitubag ra siya nga oo pero dili siya dapat masuko kay titser namo siya. Sabay gihapon mi niuli ato pagkahuman sa klase. Sa pag-uli namo miana siya sa ako, “Gitago diay nimo sa imong donggan ang piso ha.”

 

GITUNOL  NAKO  KANG  MAMA  ANG  SUWAT  GIKAN  KANG  TITSER.  Ana siya ipapirma namo sa among mama o papa kon kinsa ang mutambong sa meeting og kinsa ang mupirma sa akong card. Bag-o ra kalingkod si Mama kadto, nitindog na sab siya para kuhaon iya antipara sa aparador. Gibasa niya ang suwat og miana siya nako si Papa ra ang muadto. “Si Papa ra ang mupirma anang card nimo. Para kita siya sa imong grado.” Gihatag ni Mama ang suwat sa akoa para ipapirma nako kang Papa. Gipanitan ni Papa iyahang pinalit nga singkamas bago usa niya gibasa ang suwat. Human niya og pirma, nangutana ko kon kaila niya ang papa ni Axel. Ana siya wala pero mag-ila ra sila sa meeting. 

Nananghid ko kang Papa kon pwede ba ko mukuyog sa meeting kay nagsabot mi ni Axel ug Lewis nga magkita mi kay mangayo na sab mi og santol sa lola ni Badyang. Duol ra sa skwelahan ang ilang balay unya kami ra sab ang tighurot sa bunga sa ilang punuan kay napul-an na iyahang mga apo sigi og kaon. Pagkita namo sa klasrum, nakita nako si Lewis sa pultahan dapit. Pagkakita niya nako, mingsutoy siya og dagan sa ako. Nangutana ko kon asa si Axel. Niana si Lewis sa akoa nga tapad sa iyahang papa.

“Dili siya palakaw-lakawon sa iyahang papa, Charles. Striktoha pud ana iyahang papa uy. Unsa man? Kita lang usa adto ila Nay Rosal?”

“Dili uy. Kuyog ra ta ninyong tulo. Daghanon baya nato og pangayo karon. Walay tigbitbit sa uban.”

“Niya kay lagi strikto man iyahang papa? Wala man gani mi nag-istorya kay gipa-ditso ra siya og sulod sa klasrum.” 

(To be continued)

Ma. Christine Cadungog is currently pursuing her fourth year of tertiary education with the degree Bachelor of Secondary Education Major in English at Davao del Norte State College, Panabo City. Aside from studying Professional Education courses, she is also enthused by language and literature.

 

The Rain

Poetry by | May 2, 2022

In the quietness of this slow moving vehicle is a still show of a salad bowl earth. It has started raining again, and the thin glass that separates you and what you see blurs the colors into the tones of mud and moss. You watch as the droplets fall and die in submission to the physics of rain. Everything must fall, it is the law. You watch the plight of the dead droplets flowing down the car window collecting themselves into one spectacular curtain of wetness. And you. You are here calm and collected, in this slow moving vehicle, sitting with a frost feeling, tracing moist glass with cold fingers. It’s been very quiet here but there’s an uproar of scenery and destruction of it out there. Meanwhile, the narra remains wise and satisfied. The rivers hushed. Birds tucked in their nests, wings folded away neatly.

Haidene Mae Go is an aspiring writer from Bislig City, Surigao del Sur.

Atsa (Axe) (Part 1)

Fiction by | May 2, 2022

(Ikatulong Ganti, Ika-6 Satur P. Apoyon Tigi sa Mubong Sugilanong Binisaya)

Sa akong Papa,
Ug sa tanang ginikanan mingtambong sa PTA meetings sa ilang mga anak,
Daghang salamat.

MIAGING  PTA  MEETING,  SI  PAPA  ANG  NIADTO  UG  MING-PIRMA  SA AKONG CARD. Human niya og tan-aw sa akong grado, giingnan siya sa akong titser nga musuwat ani sa  mga nahitabo. Bahala  og dili daw og  Ingles o Filipino. Bisaya ra akong masuwat kay mao ra man sab akong makaya. Ana sab si Papa dili na kuno ko maglangay-langay para makabalo sab si Mama. Ug naga-unsa ko sa skwelahan. Gina- unsa  nako  paggasto  akong  balon  kada  adlaw.  Ug  ngano  daw  nga  mura  og  dili  na ganahan mu-skwela among klasmet isa nga si Axel.

 

GIKALINTURA NAMAN KUNO KO KADTONG MIAGING SEMANA, dili na gyod  ko  tuohan  ni Mama  pag  muingon  ko  niya  nga  lain  na  sab  akong  paminaw. Ampalaya pa jod akoang sud-an pamahaw unya gamay ra nga itlog sagol, wala naman lami niluto ni si Mama. Gituyo jod niya nga gamay ang itlog para mahurot nako og kaon ang ampalaya. Kapait ra da. Napugos ra ko ug pusta sa akong balon unya gibutang sa bag. Nagtibugol man diay ni akong wala nga bulsa sa bag. Didtua nahinumduman na nako ang liso sa santol na among gikuha sa silingan sa lola ni Badyang. Mga niluwa-an ug wa tunla kay basi dili nako malibang, maimpatso pa ko kang Papa pag mabal-an niya gakaon ko og santol nga walay paniudto kay wala ko ganahi sa sud-an.

Gikuha ni Papa akong bag og siya mingbitbit handtod sa human niya ug tabok namo. Ana siya dili kuno ko painit ug maayo karon kay dili makabantay si Ante Susan ug ilisan ko og t-shirt. “Pag bulingit gani ka ug dagway pag sundo nako, mapitkan gyod tika.” Ana si Papa. Singko gihatag ni Mama sa akoa nga balon pang-snack, pero kita ko ug dyis tibuok sa kordeso nila Papa, akoa dayung gibulsa aron di ko masakop.

Naay batan-on nga teacher mingtudlo namo gaina hapit paniudto, murag mga alas dyis tingali to. Tangkaron siya ug nakapalda. Nasuko akong mga amigo kay ngano kuno  nga  dili  si  Sir  Goryo  ang  magtudlo  sa  amoa  ug  Math.  Ana  ang  batan-on  nga maestra, practice teacher kuno siya ni Sir ug siya usa kuno magtudlo namo aron mag-ilaila kuno mi ug makahibaw kuno siya ug tudlo ug bata. Akong mga klasmet nga babaye, ganahan kaayo sila sa among maestra kay naa kuno silay ate-ate. Wala mi ganahi kay dili siya lingaw magtudlo og dili pa jod mi niya pansinon, sigi ra mi niya og badlong  kay kuno sigi mi og balhin og bangko. Mga pula kuno mi og lobot. Akong brayt na klasmet, si Marcia, mingtukar na sab iyahang pagkatabi-an. Sigi siya ug istorya sa maestra miskan nagasuwat siya sa blackboard. Tabi-ana gyod ani ni Marcia.

Miskang wala nako gasuwat balik kay gilaay nako, kalit man ko kabati ug kuyaw sa  akong  lobot,  mao  diay  gikuhit  ko  ni  Axel  sa  iyahang  Mongol  2  ilawom  sa  among bangko.  May  gani  kay  ang eraser  nga  tumoy  iyahang  gikuhit,  abi  nako  ug  kadtong tumoy. Mingkatawa siya sa ako kay mura kuno ko ug baye makuratan. Ana siya nako kita siya ug dakong silopin sa bag ni Harold, puno ug rambutan. Daghan gyud daw og sulod. Ming-ana ko niya nga dalo man na si Harold. “Hangol man gani na og wan holnga papel, miskan isa ra atoa pangayo.” Nitapad na sa ako si Axel kay absent akong katapad. “Manghatag lagi na siya,” ana siya. “Ayaw lang pahalata nga kita ta sa iyahang rambutan nga dala.”

Niduol mi kang Harold og tuara, nagpanit na diay siya ug rambutan ilawom sa iyahang desk. “Unsa na imong gi-ugom, Harold?” Nitapad si Axel kang Harold pero mi- aksyon siya og plastar sa iyahang blue nga bag para dili kalingkod og dayon si Axel.

“Unsa naman sab tuyo nimo, Axel? Hawa ra gud mo diria.”

“Suko  man  kaayo  ka,  niduol  ra  gani  ta.  Unsa  bitaw  na  imong  gina-ugom? Rambutan na no? Hatag bi.”

“Di ko. Akoa ra ni nga balon.”

“Ulita ba gyod nimo Harold, di gyod ka manghatag miskan tagsa mi ni Charles?”

“Di lagi ko! Hala titser, titser! Si Axel ug Charles sige og balhin-balhin sa ilang bangko, o! Nilapas na sila sa ilang row, titser o!”

Nag-unhanay mi ni Axel ug lingkod sa among bangko para di mi masakpan ni titser. Sa akong pagdali-dali, pirte nakong pagkalamba sa akong bangko ug nahayang ko sa saog. Pirteng katawa ni Axel ug mingsabay ang uban namong mga klasmet. Miskang gina-badlong na mi sa maestra, sigi gihapon ug katawa sila Axel ug akong mga klasmet. Wala  man  nuon  ko  napiang,  na-abogan  lang  akoang  polo.  Klaro  pa gyod  kaayo. Mapitkan gyod ko ni Papa ani.

 

TING-PANIUDTO  NAMO,  SA  ILAWOM  MI  SA  NARRA  NANGAON.  Ang mama ni Axel kay lami kaayo muluto kay fried chicken iyahang sud-an pirme. Usahay, muadto mi sa klasrum sa iyahang magulang nga ate, para mangayo ug sinsilyo palit ug buko juice. Panagsa naa mi madawat, panagsa wala. Samtang gakaon mi, maminaw mi sa sturya ni Axel ug sa iyahang katabang. Ana siya bisan asa na daw naabot ila katabang maong daghan siya og istorya. Naa tong kas-a nga kasugat ug maligno ila katabang kay namalayi kuno sa iyaha. Naa sab tong mingtakas sila gikan sa ni-kidnap nila kas-a kay ibaligya kuno ilang kidney. Pero ang kasagaran na ginabalik-balik ni Axel kay kadtong batang gamay nga gibantayan sa ilang katabang. Lain kuno ug mata kay kolor blue, lahi daw  nga  pagka-blue  dili  parehas  sa  kano.  Dili  pa  jod  matablan og  sakit  miskan lamokonon  ang  iyahang  kuna.  Dili  na  unta  mutuo  si  Axel  pero  minghapit  daw  ang ginikanan atong bata sa ilang balay ug nakit-an niya ang bata. Mao gyong pormaha sa mata. Kuyaw nga pagka-blue.

Ana  si  Axel  wala  man  siya  nahadlok,  pero  klaro  gud  sa  iyahang  nawong  nga nahadlok siya. Ang ilang katabang karon ang maoy nagdugay sa ila ug taman kay dili kuno strikto ang ginikanan ni Axel. Human namo og hipos sa among balonan, nagdula mi og tigso miskan upat rami kabuok. Niya si Marcia, kaning magsigi og labot-labot, kalit niyahang gibira si Lewis kay kuno nagbalay-balay sila unya siya ang ilang napili nga papa. Gubaa lagi sa nawong ni Lewis ato kay ngano daw nagsamok-samok siya sa amoa niya apil-apilon siya sa ilang pambaye nga dula. Mi-aksyon bitaw og hilak ni si Marcia nga mura ba og amawon, mingkuyog na lang si Lewis. Gi-sungog namo siya kay Marcia kay kibaw mi nga ganahan kaayo si Marcia sa iyaha unya tingali sila magdayon pagdako nila. Si Lewis naman hinuon ang murag kahilakon.

(To be continued)

Ma. Christine Cadungog is currently pursuing her fourth year of tertiary education with the degree Bachelor of Secondary Education Major in English at Davao del Norte State College, Panabo City. Aside from studying Professional Education courses, she is also enthused by language and literature.

Pangandoy

Poetry by | April 25, 2022

Andam na sa salog ang plato’g kutsara
Apil na ang pipila ka plastik na tasa
Kakumotun na among kamot sa gamay na kan-on og tinapa

Hala! Plastar na kay mangaon na ta
Isbog-isbog gamay. Sibogi arun maigo
Atrasi gama ‘te, kay ibutang nako’ng kaldero
Abante gamay ‘ya, kay makikaon si Dodong

Human og kabusog, gigawas ang mga plato’ng kinan-an
Gisilhigan ang salog sa akong magulang
Gi plastar ni mama ang banig
Ang mga bangko gipakilid

Nanghigda mi sa salog kung diin mi nangaon
Kung asa mi nangabusog, didto ra pud mi mangatulog
Naa sa akong tiilan ang arinola
Tapad nako ang unlan na nanimaho na

Sa pipila pa ka minuto, nagtulo na ang laway ni Dodong
Naghagok na si papa, nagbukot na si mama
Ngitngit na ang palibot, akong gitutokan ang atop
Naay miagi na aninipot, ako kining gidakop
Ug gihunghung na hinaot mahimo’g balay ang usa ka kwarto

Jessica is a fourth-year student from the University of Southeastern Philippines, currently taking Bachelor of Arts in Literature and Cultural Studies.

Sila nga Mibiya

Poetry by | April 25, 2022

napulo na ka ting-uwan
ang milabay
sukad gilamon ni Oro
among panimalay

tungang-gabii’s Cala-Cala,
gikuniskunis ang mga lantay’g
gipangsagpa
among mga dagway

kay lagi ang Bukidnon
ilang gi-upawan,
tanang tubig ug lapok
wa’ nababagan

ang mga suga’g
haligi nangahanaw—
napulihan sa
danguyngoy ug tiyabaw

sa isla sa Camiguin
ug dakbayan sa Iligan
gipangluwa’g gipamudyot
among kasilinganan

dunay ubang mibakod
apan uban nawagtang—
tanan adtong paskoha
wa’y mapaingnan

karong napulo na ka ting-init
ang milabay’g gi-agian,
daghan nang kabaghoan
ang akong namatikdan

kung asa ‘dunay mga
mais nga nagkidangkidang,
huyuhoy sa hangin
ang imong madunggan

kung asa ‘dunay mga
batang nagdula og takyan,
abog ug agiw
ang gadagandagan

kung asa ‘dunay mga
abagang nasandigan,
mangilngig nga kagahapon
ang mahinumdoman

mibiya na silang tanan—
ang akoang pagbalik
wa’ nakasakmit sa mga
naanod sa kapanahonan

mga kinabuhi’g kabtangan
mangawagtang na lang,
magpabilin ug magpadayon
ang Kinaiyahan

Jomerl Gomez is currently a graduate student at De La Salle University in Manila under the Creative Writing program, where he hones his skills as a writer of poetry, fiction, and, perhaps now, literary nonfiction and drama as well.

 

Review: Sum of her parts

Review by | April 25, 2022

Ria Valdez’s Sum of her parts is a collection of lesbian poetry published by the Road Map Heritage Series, established in 1981, in Davao City, Philippines. Printed by Imageworld, Davao City, Philippines, 2021.

Love poems are increasingly becoming obsolete in these days of Holocene extinction. Lovers since Romeo and Juliethave been tagging each other closer to the precipice. Not their fault because it is the only plot there is. The end phrase “And they lived happily ever after…” is of course for children’s story books.  But wait a second.

When love poems are written by a female for another of her own gender, well, that is a form of ironic differentiation.

There is more to differentiation than what the resistance claims. For one, I personally believe the Homo s. Sapiens needs to differentiate while going through the Anthropocene in order to survive the extinction process. What really is there when a person, a female by gender, loves another female, erotically especially?

Sum of her parts by Ria Valdez is lesbian poetry. It is not for male chauvinists. Forget it if you are one. They that made society awry and are beyond character reform will shamelessly uphold the lie that man is superior among women, animals, plants, and ants, even if they have to die in a self-initiated nuclear holocaust or viral pandemic. Male chauvinisms are the real aberrant factor that disrupted the planet’s yin-yang balance; causing sparks of the female yin to jump off and cross over to the male yang sphere to form an embryo to retain a semblance of balance.

Lawmakers if they have the poetic knack should consider Valdez a must-read for in-depth legislation liberative of an embryonic sector. Psychologists, too, should swap some textbooks for her poetry to learn gender novelty beyond post-graduate study, especially if Ms. Valdez commits something so juicy and absolutely wrong to the eyes of the academic community. Innovative human nature, if sexually-charged, usually explodes like an improvised home-made bomb. It is a pity Sigmund Freud and Ria Valdez missed each other by about half-a-century, maybe more.

Don’t get me wrong. While fingers—stroking, kneading, and mashing—entangled limbs, sweating skin,  and maybe French kissing,  play in one’s expectation as you scan Ria’s lines (and curves), it is a soul-longing so suppressed, seething with frustration, exhaustion,  pain, and hope that are the bittersweet spices for her love poetry…

“You let your fingers run over the creases on cloth or
denim the way they glide across my skin
when you kiss me.
But lastly, I envy the clothes you had to fold for I want to
be folded as well.
Love, fold me—
arms and legs, hands and feet, elbows and chin tucked—
such that my body fits around yours when you hold me.
I am not part of your Sunday chores, my love.

                        (To my lover who does her housewife duties on a Sunday)

 Her subjective self, freeing itself of rigid maternal upbringing (Things I Wished My Mother Asked Me) and college formality (Bike Ride, Valid Measurements), exults, as her fingers victoriously march under and over the arched body of her object of adoration.  An exultation that costs her a discomfort and sacrifice as going against the grain eventually peters off, before eminent societal perimeters imposed as hardwired psychological paradigms, obsolete religious dogmas, and outmoded legislation.

It is not so much due to the impossibility of sexual union of similar sexes that frustrates, for how could a woman be lesby if she does not know the creative exploratory techniques involving the senses and motor organs? Over and above that, true love transcends the physical.  For all of the aforementioned Valdez learns the Tao of resignation, of action with non-action, of wu-wei, the end-fortune of once pent-up and, later, spent desire.

Finding herself alone in wisdom’s breeding ground, the bed she had shared with a female athlete felt vastly liberating as a beach (Bed Positions)…

“I stretched out on the bed, the space
She used to fill. I laid there like a starfish,
Arms and legs stretched tall…I was shocked
at how big the bed was…
My edges reached out in all directions.
A new page that wouldn’t easily fold.”

 She ends the collection with a well-meant advice for the woman to pose with utter beauty and well-guarded self-dignity in front of prying masculine eyes.

“Let the mounds of your breasts absorb light
From the sky until it shines enough
For stares to bounce off it…
your neck is not a cage, free your voice…
They have painted you bare, yet
you are not naked. You cannot be contained
in someone else’s piece.”

            (When the World offers to paint you naked)

 

Science, at this point of development, will never and cannot claim gay love is the key to the sustainability of the Homo s. Sapiens as species. But who knows, in a greater context, what is being sustained is not merely the human but the universal balance and harmony of the yin-yang, the female and the male, the negative and the positive.

Sum of her parts by Ria Valdez is a fractal manifestation of the fundamental human desire to love… love that generates ever-greater diversity and harmony. As the embryo evolves in the midst of the yang domain, the logos of everything that is shall shift to accommodate change. Such is the way of a generous Providence. As narrator and interpreter, I see the emergence of a new human phylum, one that aligns with love’s calling. But, really, nobody knows yet what form it is taking.

Hutoy (Part 3)

Fiction by | April 12, 2022

Ikaduhang Ganti, Ika-6 Satur P. Apoyon Tigi sa Mubong Sugilanong Binisaya

“Doy,” hinay niya nga tawag sa bata nga miaksyog duol. Misenyas dayon siyag “Ay uki ra dong, ayaw nag amen. Gikan man gud kog merkado unya wa pa ko kapangwaswas,” alibay sa wangkig.

“Kanang… kumusta man imohang papa? Nabalaka lang mi kay dungog kaayo ang hutoy diri sa amo. ‘Sus simbako kon kubid na na! Nabakunahan na to si Toto?”

Budlay nga nitubag si Dodoy, “Wala te oy, kanang gisubawan man si papa kay sige siyag kaulanan dayon kanang init sa trabaho… Ayoooo!” Gitutokan ra ni Riza ang bata ug wa na panumbalinga iyahang ulahing pangutana.

“Oy, ay piskot, Doy! Aha man imohang mask?” ug dali nga gikuhit sa tindera ang iyahang sap-ong. “Unsa may imo dong? Palihog tawon kog ingon sa imohang mamag papa nga mobayad na..”

Naglibog og tubag ang bata. “Oo nang, akoa lang to ingnan si p-m-mama. Magpalista daw siyag tig-duha ka niyusip ug parasitamol te.”

“Hala, sukad Biyernes pa lagi mo sigeg palit ani. Naunsa diay imohang papa?,” tagning nga pagkasulti ni ‘nang Susie nga nagpabagting sa tirang nga dalunggan ni Riza.

“Aguy, gihilantan imohang amahan? Sulti og tinuod dong kay magpatawag kog tanod!”

“W-wa-wala te oy, wala lagi. Gisubawan ra man si papa,” ug kahilakon siya nga misutoy pauli sa ilaha.

PASPAS nga miabot ang kagabhion ug wala gihapon nahanaw ang hubak ni Toto. Hinay na nga gahaguros ang padre de pamilya nga nangugat na og taman sa pagginhawa. Sa kiliran, pahilom nga gabakho si Gemma nga gakumot-hilot sa lumoy nga kamot sa iyahang bana, ug wala nay hanaw sa angay nga buhaton. Dungog ni Dodoy sa sala ang gaum-om nga hilak sa sulod. Nakaamgo siya nga mohupay sa iyahang mama, apan wala siya kabalo. Ug dili siya kabalo.

Nagyaka ang bata tapad sa gihapnig nga mga modyul- naghangad, naglaraw sa mahuyang nga siga sa kandila. Mihayaw ang itom nga anago sa balaang imahe ni Hesus nga gitamtakan, sa gamatoy nga pigurin ni Santo Niño, ang patron sa siyudad, ug sa maluluy-ong dagway ni Birhen Maria.

Ug sa diyotay nga kahilom nidugok ang kasaba.

Sa pagpamaypay sa mga namaligyag barbikyu, nibanha ang eskina. Mipatigbabaw ang alingasa ug katawa sa mga batang gadula, inubanan sa mga inapurado nga serbato ug gaalburoto nga tambutso sa mga sakyanan sa haywi. Sa kanayon nga kalipay, mihinunob nalang sa kasaba ang tiyabaw ni Gemma samtang gigakos ang nitahan nga lawas sa iyahang bana.

Si Niño Jan Pol natawo ug nagdako sa Dakbayan sa Pagadian. Nahimong Fellow for Creative Nonfiction sa ika-27 nga Iligan National Writers Workshop. Nagtukod sa pinakauna nga Pagadian Writers Workshop niaging tuig 2020. Kasamtangang estudyante sa University of Toronto. Mabasa ang iyang ubang sinulatan sa Reading the Regions 2: Philippine Folk and Oral Traditions (usa ka antolohiya sa NCCA) ug sa Dagmay.online.