Mga Tauhan:
Isagani – 26, struggling artist. Intelihente pero usahay weirdo.
Miguel- 28, law student. Seryoso ug hilumon.
Setting:
Usa ka gamayng balay sa San Fernando Cebu nga nag atubang ug dagat. Sekreto nga lugar ni Isagani ug Miguel. Usa ka gabii sa karon nga panahon.
ISAGANI
Taga-gabii sa kaniadtong bata pa ko, pirmi ko paihapon sa akong lola ug mga bituon.
Uy! Takdol man diay ang bulan! Bantog ra nagsaulog ang mga bawod sa dagat. Hilom pero mabugnawon ang hangin mao nang mabati’g kusog ang awit sa mga timos. Hay! Kanindut! “Bulan, usa ka gamayng buslot sa langit, li-lianan sa mga bathala.” – maoy ingon sa akong propesor sa Literatura.
Shhhh! Ayaw ug saba! Mabuyagan unya ta!
Makapanglimbawt ang kahilum. Mura ba’g, ikaw ray usa sa kalibutan. Ikaw ray usa sa dako ug ngitngit nga espasyo. Ikaw ray usa sa wanang.
Mao na kini ang nahimong “secret place” namong duha sulod sa tulo ka tuig. Ganahan man gud siya makakita ug dagat maski kandingon kaayo. Gamay nga espasyo para kanamo pero dagko nga kalipay ang gihatag niini. Diri namo gikahon ang among dili mapagawas sa kalibutan. Usahay, isiyagit namo sa dagat among mga pangandoy! I-drowing namo sa mga bituon among mga damgo!
ISAGANI
Kataw-anan among unang panagtagbo.
MIGUEL
After graduating in college, I thought of just enjoy life and do what I loved to do – Photography! Usa ka adlaw, I was hired by a friend – who is an event organizer, to be the official photographer of an art exhibit in Rizal Memorial Museum – a painting exhibit sa usa ka National Artist in Visual Arts.
Wa jud koy alamag anang arts arts! Wa gani ko kabaw unsa akong suoton. I went there in my black suit with matching kurbata pa! Bitbit akong Sony DSC-F828, hingsud ko sa museum ug naglingu-lingo kung aduna ba koy kaila o tama ba kaha akong pananina sa okasyon. Maayo na lang, aduna koy mga kapareha. Gitagaan pa gani ko ug champagne sa waiter. Abi siguro niya ug usa ko sa mga bidders. Ako sab? Nagpaka-aron ingnon!
Samtang galingi-lingi ko sa mga obra sa palibot, aduna koy napansin nga usa ka batan-ong lalaki. Lahi kini ug postura sa tanan. Iyang lawas murag gihapinan ra ug luag ug puti nga panapton. Daghan kaayong burloloy iyang tuong kamot. Aduna siyay mga kaistorya samtang ga tan-aw sa usa ka painting. Sa akong huna-huna, basig mao na kini ang bantog nga si Arturo Luz, ang pintor aning exhibit. Dali-dali kong gi-puwesto ang lente sa iyang imahe –
Taud-tauran, duolon ko sa akong amigong nag-hire ka nako.
“Ui bai! Musta? Salamat sa pagimbita nako ha! Maayo na lang ni nga sideline, panggasto sa laag.
ISAGANI
Isagani iyang pangalan. Usa ka art enthusiast nga estudyante sa UP. Usa siya sa mga hingtabang ug organize sa exhibit. Idolo kaayo na niya si Arturo Luz.
ISAGANI
Nahuman ang kalihokan. Baon nako ang inspirasyon. Sa gawas, galantaw ko sa kadako sa museyo samtang gahuwat ug masakyan. Ingon ko sa akong kaugalingon: “Puhon, akong obra na sab! Akong obra na sab!”
Apan kalit hing bundak ang uwan. Dali kong nangita ug pasilungan. Adunay punuan daplin sa dalan, iyang mga sanga ug dahon igo ra sab mubara sa kakusog nga tulo sa uwan. Hay kapait! Gakayo pa gani imong gibati, patyon man dayun ug tubig!
Taud-tauran, adunay itom mga Toyota Corolla nga muhonong sa akong atubangan. Nagkara-kara kong hing-kuot sa akong bag kung unsa bay hait nga pwede pangtuslok kung basig munaog kini ug kidnapon ko o di ba kaha hold-apon ko. Hing-ubos ang bintana sa iyang sakyanan. Ngit-ngit pero hayag iyang smile. Ang photographer diay!
MIGUEL
Asus! Dugay kaayo siya nakumbinse. Tuara! Hingsakay man diay gihapon.
ISAGANI
Hilum ang sunod ka diyes minutos. Kanta lang ni Whitney Houston nga Saving All My Love For You akong nadungog gikan sa radyo sa iyang sakyanan.
MIGUEL
Akong gibalhin ang tukar sa radyo ug gipahinayan. Naminaw lang si Isagani kanako. Natingala siya ngano kaila ko niya. Ana ko, hapit ko di mabayran ganina kay puro nawong niya ang sulod sa akong kamera. Graduating student si Isagani sa UP Fine Arts. Matud pa niya, ang art na ang iyang kinabuhi. He began talking about his philosophies in art, his art influences, ug kung nganong naa siya sa exhibit. Matud pa niya, sa tanang National Artists sa Visual Arts sa Pilipinas, si Arturo Luz ang iyang pinakaganahan. Matud pa niya, ang iyang obra adunay lawum nga pagsabot sa universal space. Adunay hidden dimension. His restrained colour palette and the unexpected composition of shapes reveal a quiet poetry that can change the way we look at things. Wa ko kasabot pero nalingaw kaayo ko pag-ayo niya. Mao nang, gi-imbita nako siya ug kape.
ISAGANI
Gidala ko ni Miguel sa usa ka kapehan ibabaw sa syudad. Kadto akong unang higayon didto. Mabungahon ang gabii taliwala sa kakuwang sa bituon. Nanganaog siguro kini sa syudad kay gakipat-kipat man gihapon sa suga ang kinatibuk-ang lungsod. Duha ka oras ming nag istorya. Duha ka tagsang tasa sad among nahurot nga kape. Daghan siya ug pangutana. Daghan sab siya ug istorya. Ganahan daw siya mag law school puhon. Sud sa duha ka oras, nakaila nako iyang kalag. Lawum iyang mga panabot. Iyang mga mata, puno ug paglaom. Abi nako ug artehon ning tawhana. Medyo burgis pero naa man diay sense. Ug labi sa tanan, adunay siyay tinan-awan nga…
MIGUEL
Nasundan among pagkita ni Isagani. Usahay, usa ka beses sa usa ka semana. Mamahimo kining duha, tulo, upat. Hangtud adlaw-adlaw. Usahay, maski di mi magsabot, kahibaw nami aha namo pangitaon ang usag-usa. Naa toy ika-usa, nga wala nagparamdam si Isagani sa sulod sa tulo ka adlaw. Di siya mu-reply sa text, di mutubag pag tawagan. Lain man diay ang paminaw? Makamingaw iyang tingog. Iyang mga pakatawa.
Bag-o ko hingsulod sa law school, nagkakakami. Pero gitago namo sa among mga ginikanan among relasyon. Usahay, ipa-ila ila nako siyang bestfriend o classmate. Sa uban, mamahimo nako siyang hig-agaw, pwede sab silingan. Kulbaa lage nako tong gipangutana ko sa akong papa kung kinsa si Isagani ug kung nganong nay note nga gibilin sa akong law book nga ang ingon: Study hard babe! – Love, Isagani. Ana na lang intawn ko nga, gihirman ra nako ang libro sa akong babaeng classmate nga si Rhunna, unya Isagani ang pangan sa iyang trato.
ISAGANI
Usahay mangatik si Miguel sa iyang mama nga mag sleepover sa iyang classmate kay magtuon daw. Pero ang tinuod, naa ra siya sa akong kwarto. Maghilak na siya kay 3rd ra daw siya sa ilang exam. Ando diay, lima ra silang nakapasar. May pagka-hambugero gamay sab! Naay mga panahon nga once a week na lang mi magkita. Usahay gani, wala sa duha ka semana! Mao nang, dako kaayo akong pasalamat atong Bagyong Basyang. Natanggong siya sa balay ug tulo ka adlaw sa kakusog sa uwan ug baha. Ana pa iyang papa nga dili na lang sa siya papaulion.
Di ko kalimot atong gabhiona. Kusog ang pagdukdok sa mga atop ug bintana gikan sa puwersa sa hangin. Sa gawas, gasayaw-sayaw ang mga kahoy. Di papugong ang uwan sa iyang kasuko. Kahibaw ko nga nabati ni Miguel ang akong kahadlok tungod gigunitan niya akong kamot. Gitakloban ug kangit-ngit ang palibot. Ang suga lang sa lampara nga gapirok-pirok ang nagdag iwag sa kwarto. Hinay-hinay niyang gi-banlos akong likod ug hinghung-hong: Matulog na ta! Gipahigda ko niya sa iyang dughan ug gipikpik akong abaga. Hinghangad ko padung sa iyang mga mata. Wala koy gi-ambit na istorya, pero kahibaw ko nga kasabot siya nga nagpasalamat ako nga naa siya sa akong kiliran atong panahona. Gitamnan niya ug halok akong ngabil ug gigakos nako siya. Sa akong huna-huna, kung mao naman kini ang katapusan sa kalibutan, salamat kay ania sa akong kiliran ang taong akong gihigugma.
MIGUEL
Lumalabay ang mga adlaw, panagsa na lang among panagkita. Mahuman na nako ang Law igo duha ka tuig. Nagkagrabe ang demands sa eskwelahan. Nagkalisud sab ang mga subjects. Si Isagani, nawili sa iyang mga Outreach Activities. Pagkahuman niya ug graduate, iyang gi career ang pagtudlo ug visual arts sa mga batang kabus sa mga probinsya sa Cebu. Usahay gani, sa laing lugar sa Pilipinas. Ana ko niya,
ISAGANI
Nahadlok ko gamay sa iyang sugyot. Usa ka beses sa usa ka buwan? Mabuang naman gani ko kung dili siya makit-an sa usa ka semana. Pero gisabot nako siya. Gipananghiran nako ang gamayng rest house sa San Fernando kung asa ga-conduct among grupo ug arts workshop. Daplin kini sa dagat ug hayahay. Segurado ko! Makapagpahuway ug maayo dinhi si Miguel. Layo sa iyang stressful life sa law school. Taga last weekend of the month among sabot. Usahay mag-una siya diri ilabi na sa mga panahon nga kailangan kaayo niya mag de-stress. Usahay pud, mangatik ko na musunod ra ko niya pero diay, nag-una nako para sopresahun siya. Nakaila na kaayo ko kay Miguel pag wala na siya sa mood. Muderetso na siya sa daplin sa dagat ug mututok sa layo. Gakson dayun nako na siya ug hung-hungan: “Nagluto ko ug monggos!” Mugakos siya ug balik nako ug gunitan ug hingpit akong kamot. Unya, Dungan dayun namong lantawun ang pagsalop sa adlaw.
MIGUEL
Gamayng antos na lang, mamahimo nakong abogado. Buwan na lang akong gihuwat, mulampos na ko aning akong gisudlan. Dili lalim. Maayo na lang naa si Isagani sa akong kiliran. Tigsalo sa akong mga kaguol. Usahay gani, maluoy nako niya isip tigsuyop sa akong mga kahigawad. Sa di madugay, nakat-onan nako nga makigkuyog sa akong mga blockmates. Maayo ra sab, aron dili na ma-solo ni Isagani ang tanang kapakyasan sa akong kinabuhi. Nagkadugay, nagkatalagsa ang panahon sa among panagkita. Usahay mangatik ko niya ug murason maski unsa para dili maka adto sa secret place. Musabot ra man sab siya. Wala pa ko ka bati ni Isagani ug yawyaw. Wa ko kahinumdum nga nasuko siya nako. Usahay gani, ako na lang ang mangaway niya. Ana sila, abnormal daw ang relasyon kung walay panag-away. Ambot lang! Pero, paminaw nako we’re getting too fond of each other. Nahadlok ko para kay Isagani! What if, muabot ang panahon nga mawala nako. Usahay gani, kuntento na siya nga makapangalagad ug mga bata ug kanako. Mura ba’g iyang kalibutan gatuyok ra pirmi kanako. Nahadlok ko nga magpabilin siyang hing-ana sa dugay. We both need to grow! Wa nako kasabot kung tama pa ba ni!
Usa ka adlaw, nananghid ko niya. Kung pwede ba after sa akong graduation, mupahuwalay sa mi ug kita. Ganahan ko nga mangandam para sa akong review. Gusto ko mag take sa Bar Exams dayun. Basig didto sa ko balik sa Manila. Ana ko niya, “I might be needing space!”
ISAGANI
Wala ko kasabot sa iyang pasabot nga SPACE!
Nalimtan na nimo atong mga plano. Nalimtan na nimo atong gi-drowing sa balas nga eroplano. Nga ana ka, atong libuton ang tibuok kalibutan. Ana ka, manglangyaw ta sa laing nasud nga walay makahukom sa ato. Sa nasud nga irespeto ang atong panag-uban. Mag sugod ta ug usab. Hain naman to? Sa bagay, ang gi-drowing sa balas dali ra mapapa sa hangin.
Unsa’y space nga imong gina ingon, Miguel? Unsa? Aduna ba ko’y nahimong sala? Nagkuwang ba ko?
Hinglabay ang mga buwan nga wala nako kadungog niya. Nagpadayun ko sa akong gibuhat isip usa ka mangtutudlo sa kumunidad duol sa among “secret place”. Wala napud kaayo ko naglaom kung tinuod ba iyang gi-ingon nga mubalik siya. Hangtud karon, wala gihapon ko kasabot sa iyang ginaingon nga space. Una siya hinglarga, aduna siyay gibilin kanako nga gamay nga painting ni Arturo Luz. Regalo kani kaniya kaniadtong adlaw nga una ming nagkita sa art exhibit.
Hinay-hinay nang nangawala ang mga bituon. Aw tuod, wala na siguro koy pakialam kung mangawa silang tanan. Para kanako, usa ra akong bituon. Ug kahibaw ko, maski di na kaayo masanagon iyang suga, ana-a lang siya dihang galantaw.
—
Alfredo works as a Communications and Marketing Head in a BPO Company.