Dangaw

(CAN UTILIZE HUMAN PROPS IN BLACK AS ANINO, UTILIZE PUPPETS, SHADOW PUPPETRY)1 SINUGDANAN:(NAKA-TROMPA) 

(THE REST OF THE PERFORMER NAKA SHADOW PUPPETRY-HUMAN PUPPETRY-TABLEAUX IN SILHOUETTE ON WHITE CLOTH) 

(NARRATOR ATUBANGAN SA AUDIENCE)Mga kahigalaan
Magsugod na, nia na
Ang pasundayag, ang pasundayag

(2ND VOICE)Ayaw na pagdugay-dugay, ayaw pag-pahayahay
O hinay hinay ra manang

(2ND VOICE)daghan pa
O hinay-hinay ra manong duna pa
O dong day ayawg dagan dili matungkad
Kay madagma unya ka ayaw ra ipahuwad
Ayaw kabalaka
Kay dili pa magsugod
Kung dili pa
Muabot ang imong presensya
Mga kahigalaan ania na dyud

(MIGIKAN SA SHADOW /WHITE CLOTH SA LIKOD; SULOD IN TRIANGULAR FORMATION)ang mag-dudula sa entablado
gikan pa sa hilayong dapit

(TOROTOT, THROUGH HUMAN VOICE)Gilukdo Ang kalibutan para ka ninyo
Hilasa ana uy

(HUBOG, NAGDALA UG GITARA)O cge ania na, mas maayo pa nga maminaw kamo sa akong istorya
Gikan sa hilayong dapit, ayaw kabalaka dili nani muhapit
Sa patag, sa basakan, sa buntod, sa nihit,
Diretso na sa langit

(TUTOG SISTA, SONATA NGA BARRIOTIC)Adunay mag-tiayon

(INTERPRETATIVE)Malinawong nag-puyo
maabot lamang ug habal-habal,
bangkaon, baklayon o mag-kabayo

(TO BE INTERPRETED)musubida

(LIVELY INTEPRETATION/ CHOREOGRAPHY)mubajada
tabokon kapila ang suba
ang ilang payag sa tok-tok sa buntod nag-yaka

(WATER, CLOTH)
ug usa ka adlaw, nagpalawod si baloloy

(BANGKA MALONG)
Walay lain tawo Sa hilayong dapit
Nag-abot ang langit ug yuta
Nipis na pananaw sa usa ka mangigisda
Murag dahon Nga napalid ang kanaway

(ROD BIRD)Samtang mikusog ang hangin

(ROD WITH RIBBONS)Ug sa dihang mihonghung kini
Murag tabanog nga midupa

(EXTENDED WINGS)(DETAILED MOVEMENT OF THE FISHERMAN, PADDLING, FISHING; FLUTE/ RAINSTICK)Katong sa abaga palang milantaw ang adlaw
‘di pa ato ka yaw-yawan ang lapyaan
apan sa dihang mitindug ug miduko kini
migawas ang mga bituon sa yuta ug misidlak-sidlak
ug sa dihang natumban, mikinang ug mitagning ang tingog

(hain man dyud paingon ang tubig?)mihunas na lang nagpahuway ang mga gapnod sa kinabuhi
tapad sa mga dunot kong tsinelas
taas na ang adlaw

(JUMP INTO THE WATER)mihinay-hinay napud nawala ang kanaway

(mitungas ako sa tubig)mikisang, tumoy sa pana,nabaid na lang sa bato

(FLAWTA)nauga ang nahabilin nga asin sa akong lawas
mura nag panit sa bakawan
ang akong mga bukton
gaduko ang akong pana
gatulo ang tubig sa akong buhok
bug-at itikang ang akong mga paa
susama ang tanan kaniya
murag mga gapnod sa kinabuhi
Kinahanglan na ako muuli
Maayo na ning ginagmay kaysa wala
Kung sa bagay duha ra may mukaon
Niini, ako og ang akong asawa
Sa pikas bahin
si nanay nga nag-tikaw-tikaw sa kusina
nangandam ug panihamon
para sa iyang hinigugmang bana
samtang ga- baklay iyang bana
si nanay nakalit nga naundang ug nahilum
miadto siya sa bintana
nag-munimuni

(SISTANG MINGAW)(ANG IRO MUSULOD NA THRU PUPPETRY)O gino kanus-a man Intawon mi Mag-kaanak

(BISAN GATRABAHO, KINHANGLAN MUTAN-AW DUD SA TAWO)Kamingaw ang panimalay

(AS IF ASKING FOR SYMPATHY FROM AUDIENCE)O Ginoo ko Na makagagahum sa kalibutan
Tagai kami og bata nga muhatag sa kalipay

(CHANGE GUITAR TONE)O tay naabot naka

(IABOT NI TATAY ANG ISDA)Lab-as nga isda ug lima-lima
Gamay-gamay karon ang kuha nay
O nay nganong naghilak kaman?

(MUDUOL SI TAY KAY NAY)Aw wala ra ni tay
Ngano man?
Duna kabay gibati?
Aw wala tay
Magpa-abot kita
Dawaton nalang nato nay
Dili man pud ana kalalim
mag-ampon kita ug bata
Duna kitay mga pag-umangkon
Apan layuan sila dire kanato
Lisud pud mubalhin kita
kay ang atong panginabuhi
Dri man sa uma
Ayos ra ko tay, Mulabay ra kini
Mingaw raman gud usahay
Kung mupalawod ka
Ako ra mag-inusara
Naa man si bantay

(KATAWA ANG MAG-TIAYON)(TAHOL ANG IRO)Kung sa bagay mao kining binuhat sa Ginoo
Nga mas—nakasabot sa atong pangamuyo,
sa kahimtang nato
Ayaw kabalaka Duha man kta
Palamboon nalang nato Ang atong uma

(KATAWA)Aron duna tay kalingawan
Atong ayuson ang bukal, kung manguha ug tubig ang katawhan

2 MGA DIWATA(TINGOG SA CHIMES; NAKA SHADOW PUPPETRY: SAYAW SA HANGIN, KAYO,TUBIG, YUTA)Sa usa ka dapit
Gawas sa panimalay
Nadungog kini sa mga diwata
Nga sa lasang nagpahulay

(SAYAW SA MGA DIWATA)(DIWATA ANG GAHISGUT DIRE)Malinawon kining pamilya
Maayo sila sa kinaaiyhan, Sa kahayupan
Ampuan paman gani ang hayop na maigo niini
Bago niya kini kuhaon
Nahitabo na sila na gayod
Ang tagabantay niining Puting bato
Si tatay ang nag-ayos sa pagtipak sa yuta sa bukal
Panahon sa baha, ug panahon sa tag-init
Kahinumdum ko kaniadto inang diwata
Mao kini ang mag-tiayon ang nakakita niining busay
Ila kining giayos ug gilimpisaan
Ug ila pa kining gipaambit sa magtag –uuma sa puting bato
Maayo ni sila bisan mga estranghero dinhi sa puting bato
Walay duha –duha, mutabang gayod
Angay ra nga atong tumanon
ang ilang pangandoy

(SAYAW SA MGA DIWATA)3 PAG-ABOT NI DANGAW(WITH ANINO ANG BANTAY PUPPET)Usa ka adlaw gilingaw nalang nila ang matag-usa
mangutlog gulay uban si bantay
ang abot isakay kini sa motorsiklo
Nya dal-on sa merkado

(DULAON ANG PAG-BYAHE SA MOTOR UG AN PAG-BALIGYA)Pag-kahalin niuli sila ug nag-pahulay
Samtang si nanay galuto
si tatay nag-tikaw-tikaw nga kalingawan ug ukit
ang kahoy nga ang porma murag bata
Dunay nag-hilak silang nadungog
“Nay ikaw nang naghilak
Naghilak! Gisipon kug hiniwa aning sibuyas
Nya ningbalik sa ilang buhat)

Nihilak napud..
Ingon sa asawa; baloloy ikaw nang nag-hilak
Unsang naghilak
Dili na itoy o iro nga nasaag

(HILAK )Murag sa gawas na gikan

(DALI-DALI SILANG MIADTO SA ATUBANGAN NGA PULTAHAN)Pagtan-aw nila wala
Niya mihilak
Pag-lili nila sa ubos

(NAKURAT, PAATRAS)Hala bata sa basket
Kinsa mani

(LINGI-LINGI SA PALIBUT)Gunitan na unta
oY ayaw panghilabot kay basin maligno kana
ikaw pud uy, unsay maligno,basin gidungog ang atong ampo
nga tagaan tag bata
basig dunay pamilya nga dili muangkon niining bata
nya gitarog sa ginoo ang ilang kasing-kasing nya ibutang dinhi
Murag gigutom na ning bataa
O tay pag-andam ug limpyo nga panapton
Ug pabukal ug tubig, iandam ang gatas sa baka
Og kuhaa tong nhabiling bibironsa imong pag-umangkon
Hala gisuyop raman ang gatas
Matay kuyaw ning bataa-ni
Kalooy pud
Oy nakatulog na
Hala tay, kuhaa tong mga sanina nga daan
Nga nabilin sa imong pag-umangkon
Kay atong ilisan, basa basa gamay
Punasan ta pud
Malipayon kaayo ang magtiayon
Mag-dali-dali nag uli si tatay
Para makadula si dangaw
Apan usa ka adlaw,Ilang napansin
usa ka gabii
-hala tay Ninggamay na ang iyang sanina
Kadali ba ning dako ning bataa?
Nay, dali sa.Ha? Dali sa
wala baka natingala Kay dangaw?
Unsa man, Pas-pas ang iyang pag-dako
Mao lagi, paspas pud mukaon
Wala ka nahibulong

(GAHUNGHONG)Mao lagi tay, Katingalahan
Pas-pas ang iyang pag-tubo
Murag pila ka adlaw
Nadak-an na dayon niya ang iya nga sanina
Basig tinuod
Ingon nila nay
Nga anak sa diwata
si dangaw
uy kahudlok pud ana tay
ang importante,gialagaan nato siya
kay hatag kini sa kahitas-an
mao pud..o cge mangutog na ta

4 UNANG TAGPO SA KUSOG NI DANGAWTay asa man ka anhi tay
Tara nak uban ta sa uma
O cge tay
Unsa man dalhon nko tay
Aw ayaw na nak ako na ana

(UG GIKUHA ANG BUKAG)Kining bukag tay
Bug-at na! Nganong naalsa man ni nimu

(aw gaan raman tay)Katingalahan
tara hinay-hinay ha
O sige tay sunod rako nimu,
byahe, subida sa buntod, bajada napud,Takilid gamay, sa wala, duko, suong, likay,
Tabok,Gunit,Hinay-hinay ..O abot nta
Hangak man ka tay
Tiguwang na lagi nak
Uy daghang bunga durian tay uy
O paghinay-hinay kay mahulogan ka
Uy daghan pud nangka ug boongon
O cge sakoon ko tay
Ayaw nak kay basin mahulog ka
Ako nalang ana, tigsalo raka

(SAMTANG GATALIKOD SI TATAY MISAKA NA SI DANGAW UG NAKURAT ANG AMAHAN)Tua na sya sa tumoy
Tay sal-a o
Nakurat ang papa
Sa iyang kakurat natumba si papa
Oy dangaw, ayaw pag-binoang
Maangol ta, o sige tay, mubaba nako
Samtang hapit na si tatay sa tumoy nabali ang sanga,Nga nahulog siya
Wa damha gisalo siya ni dangkal
Apan nahimatay sya
Gitulak kini ni dangkal,
Bug-ata ni tatay
Tay tay nakatulog man si tatay,
Unsaon ni ron
Hapit na mag-hapon wala pa kamata si tatay
ako nalang ning alsaho si tatay
Ug iyang gilokdo si tatay
Padulong sa balconahe sa payag
Niya iyang gibalikan ang mga abot sa uma
Ug katong nakarga na tanan
Iyang gitawag si nanay
Nay nay si tatay nahimatay
Ngaon man
Nahulog sya sa bayabas, ingon nako ako na mukat-kat
Dili man siya
tan-awa nahulog
Giunsa man ninyo pag-abot dire, aw
Gitabangan ko sa atong silingang mag-uuma
Kinsa? Wa nko mahinumdum ma
sige basig si onyok to nga manangite
aw mao ba, he he he

(NARRATOR- IN GUITAR)(PREPARATION FOR THE NEXT SCENE)dunay mga kababalaghan, dunay misteryo sa palibot
mga igsoon Ayaw kahadlok kay,
kay usahay ang istorya tinuod apan usahay kay bot-bot
nge nihangin ug kusog, naningbawot akong buhok

(DAGAN PAGAWAS)manguli nata

5 PANGAHOY : NARRATOR:Ningabot na sa tres pe si dangaw
Apan wala lamang kini gina pansin
Sa mag-tiayon
Ang ila malipayon sila

(USA KA ADLAW NAPUD)O nak uban kay tatay
Mangahoy mo, kay tig-ulan karon,tigum ta ug kahoy
O cge nay
Bantayi si tatay ha,

(oo nay)(TUBAG NI DANGAW)(PWEDE ENARRATE – PWEDE PUD NGA KANTAHON)Samtang nanghagbas si tatay
Si dangaw nag-lingaw-lingaw ug kuha ug lemonsito
Wa damha, dunay dko nga bitin padulong sa tiilan ni tatay
Og nakita kini ni dangaw ug giambakan ang bitin

Gigunitan ang ulo ug lawas
Nag-ligid-ligid, ambak ambak
Ug nakurat ang amahan
Wala kalihok pagkakita

Ug sa dihang;
”da lagi, patay na ang bitin tay
aNak! wala ka napaakan
Wala man tay

Giunsa man nimu pag-patay ato
Ambot tay Ako ra syang gigunitan
Nya gi baliwag og gi baliko
Nya wala na sya nilihok tay

O cge tara, pamunit na ug sugnudon
Kay putlon ko ning kahoya kay tiguwang na kini
Ubay-ubay napud ni n ga misaksi sa pag-bago sa tong kinaiyahan
Ayaw pag-punit dihang dapita ha, kay matumbahan ka

Apan wala damha nalingaw napud si dangaw
Ug didto na diay sya padulong kung asa matumba ang kahoy
Ulahi na ang tanan tong nakita sa amahan
Naigo gyud si dangaw, perteng syagit sa amahan

Wala suya makalihok
Hinay-hinay sya miduol sa dihang
Milihok ang kahoy, ug mtindog,
Apan wala niya makita si dangaw

sa iyang kahadlok
Nidagan kini,
Wala nya damha natabunan ug lapok si dangaw
Ug wala ka tingog kay nangusog ug lukdo sa punuan

Tulin iyang pagdagan
Dili sya kabalo sa iyang buhaton
Nasugatan siya sa iyang asawa
Tay nganong nagdagan ka

Nganong kuyawan kaman Asa si dangaw?
Nay ayaw kasuko ug kakurat
Si dangaw natubahan ug kahoy
Nya mtindog ang kahoy apan wala na si dangaw didito

Unsa ! imo syang gibiyaan
Adtuan nato
Nay dunay maligno basig gikuhag balik si dangaw
Nawala man sya

Hala tua anng kahoy nga naglihuk
Asa? Kana !

(MIDAGAN TAY SA LIKOD NI NANAY)Nya, tay nay, nia ang sugnod o dako kaayo
Naunsa man ka tay miadagan man ka

Ako man tong lapok nga nagunit sa punuan
Wala ko katingog kay nangusog kung pag-ayo
Mao ba… wala ka nabalian ug bukog?,Wala ka napiang?

(NAKURAT)Wala man tay, nay, nak pasayloa ko ha

(NAKONSYENSYA)6 PANAHON SA KALISUD(DANCE SILHOUTTE, ON WHITE CLOTH, SHADOW PUPPETRY, UTILIZE BODY TO FORM TRAVELLING, STRUGGLING FARMERS)apan karon panahon sa kalisud
dili makayag kinayod
ang yuta nga migahi
ug ang kainit nga mukusi

sa matag-adlaw
Pas-pas ang pagdako ni dangaw
Paspas pud ang pagkahurot sa ilang supply
Wala nay mabilin pagkaon nila usahay

(SAMTANG NING-GAWAS UG SAYO SA KADLAWON ANG MAGTIAYON ARON MAG-UMA SA KALANDONG NAHIMATA SI DANGAW)gigutum ako
Unsa maning naa sa basket nga gibitay
Kab-oton ko

Wow pagkaon, Gikaon ug gitilok kni ni dangaw
Hum hum gitilok sa iyang mga tudlo
Ug gitilapan
Ug sa dihang pag-duko niya

Uy lata unsa mani
Mais ug humay
Iaya kining giluto tanan
Nagpabadlong na si dangaw

(PAG-ULI NI TAY/NAY, NAKURAT SILA)Hala tay nagkagubot ang balay
Samtang si dangaw naghayang
Tay nahuort tana ang aton tinaguan
Wala na tay supply sa pipila ka adlaw

Dangaw, nat-tay

(NAHIMATA)Nganong imo man kining gihurot
Aw gigutum napud ko nay/tay
Nay murag ning-taas napud si dangaw nay

Dangaw panahon sa kalisod karon
Dili angay usikan ang atong abot
Pasaylua ko tay, nay
Dili na mausab Sama atong pag-hurot nimu sa prutasan

Ato mang ibilagya pud kato
Ug ipalit ug asin ug uban pa
Nga dili mabuhat namo
Ibayad pa sa motor pa baryo

Kinsa maning bataa ni
Gitagaan lagi ta ug bata
Apan mahurot pud atong kalan-on
Iyang kaugakingon lang ang giatiman

Kung sa bagay, wala pamay buot ni
Apan pirti ka pas pas mukaon
Mupas-pas pud ang pagtubo
Muhilak rba kung wala nay makaon

Usa ka adlaw nagdesisyon nga
Iuli na nila si dangaw
Apan ang pangutana
aha? Ug Kinsa?

Giuban ni tatay si dangaw sa pikas bukid
Nak dali uban ta, kuhaa ng mga kalabasa sa daplin sa bangin
Nya nadalin-as si dangaw

(NAKASYAGIT)Patay mali si tatay na wala kadungog

Ninglakaw nalang kini Ug gibiyaan si dangaw,
Ug katong palakaw na si tatay pauli
Dunay naligid sa bakilid, uban sa dako nga sako
gisugat nlang kining kalit, tay! byaan naman pud ko nimu

aw nak !duna rakoy gikuha,o dali na uli nata
ug didto niuli sila, subida sa buntod,
bajada napud,Takilid gamay, sa wala, duko, suong, likay,
Tabok,Gunit,Hinay-hinay ..O abot nta

Pag-abot sa balay
Ang usa ka sako nga kalabasa
Igo-igo ra ang katunga
Nga gipanihapon

Lingo-lingo ang magtiayon
Ugma magpalawod man ako
Kinaugmaan, nag-andam na

(KANTAHON)subida sa buntod,
bajada napud,Takilid gamay, sa wala,
duko, suong, likay,
Tabok,Gunit,Hinay-hinay ..O abot nata

(KADUHA)O sige nak, alsahon tika
Aron dile ka mabasa
Ayaw kabalaka tay, miitras, nanukad ug miambak oops
Kuyawa ning bataa uy, mulupad man

O cge buksay nata
Pag-abot sa lawod
Namukot na sila
Ug sa dihang niongot ang pukot

Wala nag-duha –duha si dangaw
Miambak sa tubig, Nakurat ang amahan
Og misunod siyg ambak, Apan wala na siya makitan
Nibalik pa sa kaduha, mituo sya nga dakong isda tong
Mitukob kay dangaw, medisisyon nlang kini nga muhaw-as

Sa dihang niabot na si tatay sa bay-bayon
nakonsyensya kni ug milingi
apan wala na syay mabuhat
pag-uli niya, ug duol na syta sa pultahan

nag-barog si nanay
walay tingog ang duha
sa dihang mikalit ug syagit si dangaw
tay, namiya naman pud ka,ania ang balyena, sugbahonon

nakurat si nanay ug tatay
hala giunsa man nimu pag kubit niini
ako ra syang gisabayan ug langoy
nya gituook nia na

Karon ilang nahibaw-an
Nga mapahimuslan man diay si dangaw
Tungod sa iyang lahing kusog
Kaya niya mukuhag pagkaon bisan sa layong dapit
Dili lang ang pamilya
Bisan ang kabaryuhan
Musabay na para mangisda
Bisan mag-uma,tanum o ani

katapusan
Busa
Tama ingon nila
Kon manlimus
Dili gayod makapili

Apan kon ikaw mutanom ug imo
Dunay dyud kay popo-on
Hala angay ra dyud nga magsugod na kita karon
Kay para dili sayang ang panahon

Kung aduna pud day amgohon
Gikan sa ginoo
Ayaw dilii
bisan unsa paman

Ug diri natapos ang atong pasundayag
Ubanan tag pa-ilaila ang atong mga magdudula

—
Noy is an art student, still learning and exploring new art forms; a humanities teacher; a teacher of theatre theories and production.