The Many Faces of Hope, Part 2

Nonfiction by | May 27, 2018

(Second part of the Keynote Speech delivered at the 44th Congress of the Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas (UMPIL) and the 31st Gawad Alagad ni Balagtas held in Roxas City on 28 April 2018 with the theme: “Kadulom kag Kasanag: Panitikan ng Pag-asa.”)

Kanya, another image of the bird na lumabas ay ang ibong malaya. Ito yong inawit ng mga makibaka-huwag-matakot na ang bokabularyo ay dominated ng tatlong “ismo” monsters. Sa kanilang paningin tayo ay nakakulong sa malaking hawla ng tatlong “ismo” at “isang dipang langit” lang ang ating nakikita.

Ang daming mga Messiah ang nagsulputan, isa na si Marcos who viewed the oligarchs and communists as the evil causes of our poverty, declared Martial Law, and offered the New Society as the sinalimba or hope of Filipinos. In turn, ang mga ismong activists viewed Marcos as the biggest demon in Philippine society. Nag-mutual demonization. Kaso, mas makapangyarihan si Marcos at pinaghuhuli, pinagtotortyur, at pinagpapatay ang mga aktibista. After twenty years nagcrash ang New Society and was replaced by Hope who wore yellow at EDSA. But it went phht very quickly.

One government after another has come and gone, offering hope in the form of millennium goals that went up in smoke, a kagang-kagang jeepney, matatag na republika na madaling nalosyang, and another sinalimba labelled “kayo ang boss ko.” But the country’s situation has worsened. We’ve mangled our Constitution several times, but the diaspora continues, not only to the States but also to Arab countries where our so-called heroes could end up being murdered and hidden in a freezer.
I continue to be stunned by our poverty figures. Lanao del Sur (ARMM) – 74.3%, Sulu (ARMM) – 65.7%, Sarangani (Region 12) – 61.7%, Northern Samar (Region 8) – 61.6%, Maguindanao (ARMM) – 59.4%, Bukidnon (Region 10) – 58.7% etc, etc. Nationwide, it’s still a shocking 25%. Self-rating surveys say 50% of Filipinos feel they are mahirap.

Continue reading The Many Faces of Hope, Part 2

The Many Faces of Hope, part 1

Nonfiction by | May 20, 2018

(Keynote Speech delivered at the 44th Congress of the Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas (UMPIL) and the 31st Gawad Alagad ni Balagtas held in Roxas City on 28 April 2018 with the theme: “Kadulom kag Kasanag: Panitikan ng Pag-asa.”)

To all UMPIL officers and members, our Balagtas awardees, National Artist for Literature Virgilio Almario, fellow writers, guests, and friends, maayong buntag.

I find our theme very interesting: “Kadulom kag Kasanag: Panitikan ng Pag-asa” (Darkness and Light: The Literature of Hope).

We are all familiar with the Greek myth of Pandora, the beautiful girl who received all the gifts from the gods and goddesses. She was a very curious girl. She was told not to open a jar, but open she did, and all kinds of evil came out, darkening the world — calamities, hunger, diseases, plagues, giyera, ungo, kapre, aswang. Na-shock si Pandora, but she had the presence of mind to close the jar. Ang naiwan sa loob, HOPE. Pag-asa, Paglaom.

I’d like to interpret this myth as the origin of how humankind acquired hope, rather than as how evil got into the world. Hope was Pandora’s gift to us. Her brother-in-law, Prometheus, gifted us with fire. Si Pandora, hope. Yong evil of the world na lumabas sa jar, gawa ni Zeus. Maldito man na si Zeus.

Across the millennia, Hope took different faces, shapes, and sizes, depending on the type of evil that prevailed during a particular era. Whatever shape it took, it always meant something good or better than the situation people found themselves in.

Hope is what keeps the fire of Prometheus in us burning, it keeps us going despite all the challenges, hardships, calamities – personal man o communal.

Continue reading The Many Faces of Hope, part 1

Kaisog

Poetry by | November 1, 2015

ni Anna Akhmatova, gihubad ni Macario D. Tiu

Nasayod ta unsay anaa sa timbangan    
     karong taknaa
Ug unsay nagakahitabo karon.
Ang takna sa kaisog naghapak sa atong
     mga orasan
Ug ang kaisog dili mobiya kanato
Wala kita mahadlok sa mga bala
Wala kitay gibating kapait nga walay    
     atop sa atong mga ulo
Ug amo kang ipatunhay, sinultihang  
     Ruso
Ang gamhanang pulong nga Ruso!
Amo ta kang ipanunod sa among mga
     apo
Gawasnon, lunsay, ug luwas gikan sa  
     Kaulipnan
Hangtod sa kahangtoran.

Pebrero 23, 1942, Tashkent


Si Mac Tiu usa ka Carlos Palanca awardee ug National Book awardee. Nagatudlo og pagsulat ug katitikan sa Ateneo de Davao University ug University of Southeastern Philippines.

Bulalakaw

Nonfiction by | June 30, 2013

Sa gamay pa ko, kanunay ko makakitag bulalakaw nga kalit lang mosutoy gikan sa kawanangan padulong ambot asa sa kalibotan. Diha pa mi nagpuyo sa Quezon Boulevard, sa may Salmonan banda. Katunggan pa ang maong lugar kaniadto, daghang bakhaw ug waterlili, gurami ug puyo, hasta tangkig. Sa gabii kalingawan namong mga bata nga magdulag biros, tigso, ug tubig-tubig. Tingali tungod kay kanunay ko naa sa gawas sa balay sa gabii mao nga kanunay sab ko makakitag bulalakaw. Apan naa koy mahinumdoman nga usa ka dako ug siga kaayo nga bulalakaw nga mihiwa sa kangitngit ibabaw sa Isla sa Samal. Nakahinumdom ko niini kay morag duol kaayo ang bulalakaw ug dugay napalong ang iyang pagdilaab. Nakahinumdom ko nga mihunong sa pagdula ug gitutokan ang paglupad niini hangtod nga nahanaw.

Continue reading Bulalakaw

Black Pearl, Part 2

Fiction by | November 13, 2011

“Unsa nay ilang gisenyas, Tiyo?” pangutana ni Danilo sa timonel.

“Mopadaplin ta. Mamaybay sa Samal,” tubag sa timonel.

“Ngano man?”

Kalit nga mihapak ang dakong balod sa kilid sa bangka. Naninggit ang duha ka babaye. Nagsagunson ang paghapak sa mga balod sa bangka. Makalilisang tan-awon ang dagkong mga balod! Morag gustong tikwangon ang ilang bangka!

“Mamaybay na ta, Tiyo,” mando ni Danilo.”Bahala nag malangan ta. Lisod atrakahon ang mga balod.”

Continue reading Black Pearl, Part 2

Black Pearl, Part 1

Fiction by | November 6, 2011

black pearlNangatawa ang mga barkada ni Danilo human niya gisaysay ang pagkapalit niya sa black pearl nga nagbitay sa iyang kulintas. Nailad man ugod siya sa Badjao nga nagbaligya niini kaniya niadtong miaging tuig. Abi to niyag siya ang nakabarato sa Badjao kay nahangyo niya ni gikan diyes mil ngadto sa usa ka libo. Apan dihang iya ning gipahimong pendant, giingnan siya sa alaherong Maranaw nga black onyx ra diay ni. Ang balor? Beynte pesos.

“Ang labing banggiitang abogado sa Davao, Atty. Danilo Villavicencio, giilad og Badjao,” sungog sa iyang barkadang si Bert nga miyarok og whiskey.

Nangatawa na sab ang iyang mga barkada nga nanglingkod sa gasebo sa beach resort sa isla sa Talikud. Upat ra sila ka buok apan nag-awas ang ilang lamesa sa klase-klaseng pagkaon, prutas, sopdrink, ug ilimnong makahubog.

“Ambi ra god na, Danny,” sulti ni Riza. Nagsuot nig one-piece bathing suit nga wala magkadimao ang porma tungod sa mga tambok sa iyang lawas nga gustong manglugwa. Nagsinaw-sinaw ang mga tudlo niini sa pagkinusi sa panit sa lechon.

Gihuslo ni Danilo ang iyang kulintas ug gitunol kang Riza. Gipatuyok-tuyok ni Riza ang bato nga sama kadako sa holen sa iyang palad.

“Mao diay ni ang onyx? Nindot baya ang pagkahimo sa pendant. What do you think, Leni?” pangutana ni Riza sa iyang tupad.

“Tinuod bitaw, Danny,” ni Leni nga naghinol-hinol sa mini nga black pearl nga gilikosan og pilak.

“Ang banggiitang mangingilad, nailad,” subli ni Bert ug pasiaw niyang gitusok ang tiyan ni Danilo. “O, di ba, tinuod ang akong gisulti? Ang mga abogado hawod mangilad. Ang sayop, himoong sakto, ang sakto himoong sayop. Ug kini si Danny ang kinahawrang mangingilad sa tanan. Wa pay kaso nga napildi. Apan sa Badjao, um, hagsa,” ug mikatawa si Bert.

“Mao ni ang mga sea gypsy, no? Morag wala may mga Badjao dinhi kaniadto,” ni Riza.

“Naa na, uy,” tubag ni Leni. “Pero, gamay ra na sila kaniadto. Karon, paskang daghana. Kita ka anang mga balay sa tabok sa Samal? Kanang mga balay nga nagkarang sa dagat? Mga balay na sa Badjao.”

Continue reading Black Pearl, Part 1

Bonsai

Poetry by | October 2, 2011

Editor’s Note: Last September 21, 2011, the Davao Writers Guild and the UP Mindanao Literary Society held a tribute to National Artist for Literature Edith L. Tiempo, who passed away on August 21, 2011. Writers gave tribute through reminiscences and readings of Tiempo’s poems. UP Mindanao creative writing students gave dance and musical offerings to honor her memory and legacy. Davao writer and scholar Macario Tiu read his Cebuano translation of Tiempo’s best-loved poem, “Bonsai.”

Bonsai
by Edith Tiempo

All that I love
I fold over once
And once again
And keep in a box
Or a slit in a hollow post
Or in my shoe.

All that I love?
Why, yes, but for the moment
And for all time, both.
Something that folds and keeps easy,
Son’s note or Dad’s one gaudy tie,
A roto picture of a queen,
A blue Indian shawl, even
A money bill.

It’s utter sublimation,
A feat, this heart’s control
Moment to moment
To scale all love down
To a cupped hand’s size.

Till seashells are broken pieces
From God’s own bright teeth,
And life and love are real
Things you can run and
Breathless hand over
To the merest child.

Bonsai
(Gihubad ni Macario D. Tiu)

Ang tanan kong gimahal
Akong pil-on makausa
Ug pil-on pag-usab
Ug itago sa usa ka kahon
O sa lungag sa usa ka poste
O sa akong sapatos.

Ang tanan kong gimahal?
Bitaw, para sa karon
Ug sa kahangtoran, kanang duha.
Usa ka butang nga sayon pil-on ug
Sayon tipigon,
Sulat sa anak o mabulokong
korbata ni Papa,
Usa ka karaang retrato sa batan-ong rayna,
Usa ka dakong panyo sa Bombay,
Bisan gani kuwartang papel.

Kadakong himaya
Usa ka kadaogan, kining gahom sa
kasingkasing
Sa matag takna
Nga pagamyon ang tanang gugma
Ngadto sa usa ka kumkom,

Hangtod ang mga sigay maoy mga
Buak nga tipaka sa sinaw nga ngipon sa Ginuo,
Ug ang kinabuhi ug gugma maoy
Tinuod nga mga butang nga imong
Idagan ug maghangak kang itunol
Ngadto sa usa ka bata.

Flashback 1956: Letter of James Martin Welborn

Nonfiction by | January 18, 2009

(Excerpt from a letter of James Martin Welborn, an American soldier in the Philippine-American War who turned planter in Davao in the first decade of the 1900s.)

October 14, 1956

Dear Son,

I notice in the F. P. (Philippine Free Press) that there is a lot of graft around Manila; does the same condition apply around Davao?

It seems that all the world has gone crooked. We have it in this country almost as bad as there with you. The older Philipino was trained in it by the Spaniards and many have improved on their methods.

When I was there the aim of most of the young men was to get an education so they could live without work, not for the betterment of their country or countrymen.

Continue reading Flashback 1956: Letter of James Martin Welborn