Black Pearl, Part 2

Fiction by | November 13, 2011

“Unsa nay ilang gisenyas, Tiyo?” pangutana ni Danilo sa timonel.

“Mopadaplin ta. Mamaybay sa Samal,” tubag sa timonel.

“Ngano man?”

Kalit nga mihapak ang dakong balod sa kilid sa bangka. Naninggit ang duha ka babaye. Nagsagunson ang paghapak sa mga balod sa bangka. Makalilisang tan-awon ang dagkong mga balod! Morag gustong tikwangon ang ilang bangka!

“Mamaybay na ta, Tiyo,” mando ni Danilo.”Bahala nag malangan ta. Lisod atrakahon ang mga balod.”

Mituman ang timonel ug misimang patuo ang bangka padulong sa Samal. Nagpaduol sila sa Kaputian Beach Resort. Wala nay nangaligo sa baybay, wala nay mga jet ski nga nagbahis-bahis sa dagat. Sa pribadong dunggoanan sa beach resort nagtuya-tuya ang duha ka gihikot nga lantsa. Tag-as kaayo ang pusgay sa mga balod nga mohapak sa sementadong pader. Sa giriprap nga taas nga bahin sa baybay, naay daghang tawo nga nanindog ug nagtan-aw sa dagat. Sa unahan nga giulang og kabakhawan nanagbarog ang mga balay sa mga Badjao.

Motakilid ang bangka unya kabigon ra sab og balik, ang mga katig daw mga pako nga nagkapakapa sa tubig. Namatikdan ni Danilo nga naglisod na ang makina. Lain nig tingog. Unya, wala na ni magtingog! Gilingi niya si Tiyo Tomas. Nagkapuliki nig paandar sa makina. Sigeg bitad, bitad! Apan igo lang ni moubo ug modaghong!

Nagsigeg dasdas ang mga balod. Namatikdan ni Danilo nga matag tulak sa balod, bitaron usab silag balik. Morag wala sila mairog sa ilang gikahimutangan mga duha o tulo ka gatos ka metros gikan sa baybay. Nagtuwad-tuwad ang bangka. Mora nig nagtungtong sa buko-buko sa usa ka nagsalimuang nga mananap kansang ikog walay hunong sa paglatigo kanila, karon sa ilang wala, karon sa ilang tuo. Kon alsahon sila sa balod, makita nila ang baybay, apan kon mapasong sila, wala silay makita kondili ang habog nga nag-arkong balod nga daw likiton sila ug dad-on sa ilalom!

“Ay, kabayo!” Nabati ni Danilo dihang mihapak ang dakong balod. Tingog ni Riza.

Mihapak pag-usab ang balod. “Ay, kabaw!”

Usa pa. “Ay, kigol!”

Lain pa. “Ay, kibot!”

Usa pa gyod. “Ay, kigwa!”

Nahikatawa si Danilo. Bisag dili siya gustong mokatawa, nakakatawa gyod siya.

Mihapak na sab ang balod. “Pisting yawa!” Ug nagwara-wara na si Riza sa mga tawo sa beach resort.

“Help! Help! Help us! Help!” singgit niini. Apan namaos na lang siyag singgit walay milihok sa mga tawo sa beach resort.

Sa iyang kalagot, mitindog si Riza nga nanighawak. “Hoy, mga kagwang! Wa mo kabati? Di mo kasabot? Tabangi mi!”

Mihapak ang balod ug natikalbong si Riza. Mibugwak ang dagat diin siya mihagsa. Kadiyot lang ni naunlod ug mitunga dayon.

“Tabang! Tabang!” singgit niini nga nagkapa-kapa sa dagat.

Walay nakalihok sa iyang mga kauban. Samtang siya, dili niya mapugngan ang iyang katawa. Mikatawa siya ug mikatawa. Apan dihang naamgohan niya nga nagkalayo si Riza, midayb siya. Iyang ning gilangoy. Gigunitan niya ang kamot ni Riza ug gibitad aron ipagunit sa katig. Apan gigakos hinuon siya niini ug gikabay-an! Naunlod siya! Tibuok kusog siyang misikad-sikad. Daghan siyag nainom nga tubig-dagat. Naningkamot siyang motunga aron makaginhawa, apan maunlod dayon siya tungod sa kabug-at ni Riza. Ambot unsa kadugay siyang nagsikad-sikad aron makatunga. Unya kalit lang nakabati siyag gaan. Mitunga siya. Nakakapyot na diay si Riza sa katig. Migunit sab siya sa katig.

“Tabangi ko! Tukbon kog iho! Tabang!” singgit ni Riza.

Mikatawa na sab si Danilo. Perte niyang katawa. Mihapak ang balod ug nabuhian niya ang katig! Gilangoy niya nig balik, apan wala na siyay kusog. Dili na niya halos malihok ang iyang mga kamot. Dili na niya maabot ang bangka. Mora siyag gianod. Nakainom na sab siyag tubig-dagat. Naglisod siyag ginhawa. Gialsa siya sa balod. Uy! Mga bangka? Mga bangka to iyang nakita? Aparisyon lang tingali. Mamatay na gyod siya. Walay kaso. Mamatay siyang nagkatawa. Mikatawa na sab siya. Daghan siyang nainom og tubig-dagat. Ug gitugyan niya ang iyang lawas sa dagat.

Sa ospital na nasayran ni Danilo nga dili diay aparisyon tong iyang nakita una siya napagngan og panimuot. Sumala ni Riza, lima ka gagmayng bangka sa mga Badjao ang misulong sa dagkong mga balod aron sila tabangan. Kapila kuno mitidlom ang Badjao sa pagpangita sa iyang lawas. Patay na gyod unta diay siya! Pagkahumag tabang kanila, gihatod sila ngadto sa beach resort, ug nanguli dayon ang mga Badjao. Maayo na lang nakuha ni Riza ang ngalan sa ilang lider-lider nga si Lawani. Didto sa ospital, gibinlan siya ni Riza og usa ka sobre aron ihatag kang Lawani. Mouli na man god ni sa Amerika nianang sunod nga adlaw ug wala nay higayon makabalik sa Samal aron pangitaon ang pinuy-anan sa Badjao.

Tulo na ka bulan to nahitabo apan wala pa niya matuman ang tugon ni Riza. Giyawyawn na hinuon siya niini dihang mi-long distance kini kaniya. Tungod ba lang kay Badjao ang miluwas kaniya? Walay utang kabubut-on! Ug unsa pa tong pasiaw apan tininuod nga pamalikas kaniya. Kapuliki lagi siyag sagang. Sa pagkatinuod, gusto sab niyang personal nga pasalamatan ang Badjao. Ni Riza pa lagi, “Hoy, kon wala si Lawani, wala nay Atty. Danilo Villavicencio sa kalibotan, kasabot ka?” Kasabot gyod. Utang niya sa Badjao ang iyang ikaduhang kinabuhi. Moluhod pa siya sa atubangan niini, unsa pa?

Apan nangita lang siyag tayming. Didto ugod sa ospital, nakahinuktok siyag lalom ug nakahukom nga ang nahabiling mga takna sa iyang kinabuhi iyang dimdimon. Dili na siya magdali-dali. Unsay pulos anang sigeg gukod sa oportunidad aron madato? Mubo ra kaayo ang kinabuhi. Kon buot hunahunaon, gamay lang man ang kinahanglan sa tawo aron mabuhi. Dako na man siyag natigom. Biyudo na siya ug maayo na man ang kahimtang sa iyang duha ka anak nga aduna nay kaugalingong pamilya. Ug busa miadto siya sa iyang uma sa Marilog ug naglumlom didtog tulo ka bulan. Ang mga buluhaton sa opisina iyang gipasa sa batan-ong mga abogado. Nagpakatagbaw siya sa kinaiyahan. Kanindot sa mga bulak nga nagkadaiya ang kolor! Pagkalunhaw sa mga kahoy! Sa buntag, naay duha ka tamsi nga moduaw sa mga lubi sa iyang nataran. Sa kasagbotan luyo sa koral magtinubagay ang mga alimokon. Pupanagsa makakita siyag periko ug kalaw. Samtang sa gabii, mahubog siya sa kanindot sa bulan ug mga bituon. Mapuno siya sa misteryo sa kalibotan ug kinabuhi. Kalami sa kinabuhi! Kalami nga mabuhi!

Usa to ka Domingo dihang miabot ra gyod ang tayming nga iyang gipangita. Nakigsabot kaniya ang uska langyaw nga kliyente nga magkita sila sa Kaputian Beach Resort. Sayong milarga si Danilo padulong sa Samal. Gipakyaw niya ang usa ka lantsa aron mohapit sa kabalayan sa mga Badjao una siya modayon sa iyang appointment. Linaw kaayo ang dagat, apan nasayod siya kon unsa ni kamabalhinon, kon unsa ni kapintas! Maayo na lang wala siyay gibating kahadlok sa dagat bisan sa iyang kasinatian nga hapit malumos.

Kahuyang sa mga balay sa mga Badjao, sa hunahuna pa ni Danilo samtang naglakaw sa dalan-dalan sa apogong baybayon diin nahimutang ang balangay sa mga Badjao. Morag bukton lang sa tawo ang gidak-on sa mga haligi. Ang mga bungbong nipa o kaha lukay. Unsaon kaha niini pagsagubang sa hangin ug mga balod, pangutana niya sa iyang kaugalingon. Gibati siyag kabakikaw sa iyang suot nga long sleeves ug panit nga sapatos samtang nagbitbit sa iyang Samsonite bag.

“Maayong buntag, Misis. Asa nagpuyo si Lawani?” iyang pangutana sa usa ka gulangong babayeng Badjao nga iyang nahinabo sa dalan.

Naa ni gitubag apan walay siyay nasabtan. Mipadayon siyag lakaw. Nakita niyang naay pipila ka Badjao nga nanagat daplin sa baybay. Naa diay silay laing panginabuhian. Sayop diay siya sa iyang pagtuo mahitungod sa mga Badjao.

“Kaila ka kang Lawani?” kutana niya sa uska batan-ong Badjao nga nagbitbit og tinuhog nga mga mulmol.

“Si Lawani? Didto.” tubag sa batan-on nga nagtudlo sa usa sa mga balay daplin sa dagat.

Nagpasalamat si Danilo ug giadto ang balay. Nagbarog ni mga lima ka metros gikan sa baybay. Maabot ang balay pinaagi sa usa ka taytayan nga walay gunitanan. Sama sa ubang balay, gagmay kaayo ang mga haligi niini. Usa ka batang lalaki ang nagpungko sa usa sa mga nagsiwil nga busaog, daw langgam nga nagbatog sa sanga. Sa hunasan naay gamay nga bangka nga gilingkoran sa usa ka tawong nanulsi og pukot.

“Maayong buntag,” ni Danilo. “Mao ni ang balay ni Lawani?”

Gilingi siya sa lalaki nga miyango. Namay-ongan ni Danilo ang lalaki, apan dili lang niya malugar.

“Ikaw ba si Lawani?”

“Ako,” tubag sa lalaki. Mingisi ni ug nakita ni Danilo ang binansilang ngipon sa atubangan niini.

Morag naigog kilat si Danilo! Dili siya mahimong masayop: Mao ni ang Badjao nga nagbaligya kaniyag black pearl! Nagsagol ang iyang mga pagbati, apan ang nagpatigbabaw mao ang katingala ug kahimuot. “Imagine!” nakatuaw siya sa iyang kaugalingon. Mao usab kini ang nagluwas kaniya! Unsa kahay nagtulak niining tawhana ug sa iyang mga kaubang Badjao aron suklan ang mga balod ug tabangan ang mga tawong dili nila kaila? Kapila pa gyod ni mitidlom aron siya sakmiton gikan sa pihong kamatayon sa kinailadman sa dagat!

“Si Danilo diay ko, Lawani. Ako tong imong giluwas pipila na ka bulan ang milabay,” ni Danilo nga mitunol og duha ka selyadong brawn nga sobre gikan sa iyang Samsonite. “Gikan nako ug kang Riza. Pasalamat namo. Kon wala pa ka, nalumos na unta ko.”

Mikunot ang agtang sa Badjao. “Nalumos?”

Nahibulong si Danilo sa tinubagan sa Badjao. Mao kaha ni ang Lawani nga nakaestorya ni Riza?

“Didto nahitabo,” tudlo ni Danilo sa dagat nga nag-atubang sa Kaputian Beach Resort. “Nadaot ang motor sa among bangka. Naay nagtabang namo…”

Mihayag ang nawong sa Badjao. “Ah, kadto, Sir? Wara-wara mga tawo sa bangka. Siyempre, tabangan. Tawo man. Tawo naglisod, tabangan.”

Tawo ako, busa iyang gitabangan, subli ni Danilo sa iyang kaugalingon. Natandog siya sa gisulti sa Badjao. Gusto niya ning gakson, kining tawong iyang gipakaubos apan aduna diay lalom nga pagbating tawhanon.

“Para nimo,” subli ni Danilo. “Salamat kaayo.”

Nagpasalamat sab si Lawani, unya gibutang niini ang mga sobre sa bangka ug nagpadayon sa pag-ayo sa pukot. Sa pagsabot ni Danilo, mora bag dili dakong butang alang sa Badjao nga nakaluwas og tawo. Misamot ang iyang pagdayeg sa Badjao. Iya ning gikutana-kutana aron aduna siyay ikataho kang Riza. Nasayran niyang magbalhin-balhin diayg puyo si Lawani, nga maoy batasan sa mga Badjao. Usahay tua ni sa Santa Cruz, usahay sa Boulevard, usahay sa Zamboanga! Nahimuot si Danilo dihang miingon ang Badjao nga kompleto kuno silag panginahanglan. Lisod lang ang kinabuhi kon naay magkasakit kay mahal ang tambal. Human makahipos sa maong kasayoran, nanamilit na si Danilo ug milakaw. Dihang miabot na siya sa dalan-dalan, nabati niya ang tingog ni Lawani.

“Sir, black pearl, gusto ka?”

Nakalitan si Danilo. Gihikap niya ang pendant sa iyang dughan. “Naa na koy…”

“Swerte black pearl. Anting-anting. Dili ka disgrasya.”

Kakataw-onon si Danilo. Nagilokan siya sa sitwasyon!

“Pila?”

Misenyas ang Badjao nga pahulaton siya ug midagan ni ngadto sa balay. Nagbawog-bawog ang tulay sa iyang gibug-aton. Ang bata nga nagtungtong sa siwil nga busaog mitindog, mipahiyom kang Danilo, ug miluksong patalikod sa dagat. Giliraw ni Danilo ang iyang mga mata sa palibot ug gibusog ang iyang panan-aw sa langit, dagat, isla, bukid, mga lubi ug bakhaw, ug kabalayan sa mga Badjao. Kanindot sa kalibotan! Gipuno niya ang iyang baga sa lab-as nga hangin. Kalami sa kinabuhi! Mipahiyom si Danilo. Daghan siyang palandongong mga talinghaga sa kinabuhi, ilabi na sa tawo. Daghan siyang isugilon sa iyang mga barkada.


This story won for Mac Tiu the Third Prize in the Short Story in Cebuano Category of the Don Carlos Palanca Memorial Awards for Literature 2011.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.