Sa istasyon sa pulis. Hapon.
Miduol si Liling, usa ka kwarintay-singko nga babayi, sa lamisa kung asa adunay babayi nga pulis. Sa iyang atubangan, adunay usa ka lalaki nga naka-polo. Gihiktan ang mga kamot sa lalaki gamit ang usa ka pink nga panyo. Gisenyasan ni Liling ang lalaki nga muingkod tapad sa ubang mga pulis nga nangape. Nipuwesto siya sa tunga sa istasyon nga nakatindog.
Liling: O, maayong adlaw mga Chief! Maayong adlaw kaninyong tanan! Siguro katingalahan para ninyo nga ania ko diri karon, nagdala ug usa ka lalaki nga giposasan nako ug panyo. Pink pa gyud nga adunay mga gagmay’ng bulak-bulak sa kilid. Mga Chief, ako siyang gipabantay sa inyo karon. Pero sa kadako sa iyang sala, dili siguro ni siya mudagan samtang ania pa ko.
Ako si Liling, usa ka labandera lang intawon didto sa Sampaguita. Dili ako ang kanang maong panyo. Kanang akong gipangposas kay gipalaba sa akong silingan, pero dili gyud nako mabalik sa tag-iya. Ang kanang lalaki sa inyong tapad kay akong ipakulong tungod sa hastang pagkapangit nga pagkapa sa piano didto sa Mintal, ug sa pag-undang ug tugtog sa tunga-tunga sa kantang “Amahan Namo”.
Pasensya, Chief. Basin abi ninyo bugal-bugal lang ni akoa ba. Pero dili. Wala nay mas ikaseryoso nga akong himuon sa akong tibuok kinabuhi. Gusto gyud nako siya ipakulong diri nga istasyon sa pulis. Bisag mga pipila lang intawon ka adlaw.
[Muingkod sa duol nga lingkuranan]. Adtong niaging Martes sa gabii, natulog akong mga gagmay’ng anak, duha ka lalaki, sa ilang kwarto. Nagdagkot ko ug mga kandila nga anaa sa mga gagmay’ng mabuak nga baso padulong sa pikas kwarto, sa kwarto namo sa akong bana. Gikaligo nako ang pahumot nga gihatag sa akong bana tulo ka tuig ang niagi. Nagbutang ko ug lipstick sa akong ngabil. Pula kaayo, para mas igat. Akong gigubot-gubot ang akong buhok nga gikan gisentipid sa tibuok adlaw, para sexy ko tan-awon. Gipalong nako ang suga sa among sala ug nilingkod ko sa sopa. Naghulat ko nga muabot akong bana samtang naka-number four ug nakapanampiling. Andam kaayo ko. Aning edara, kwarintay-singko? Sus, andam ko makipaglabing-labing perminte uy!
Niabot akong bana. Kana, kanang gaduko sa inyong atubang, unya gipasiga ang suga. Intawon, gilampasan ko niya dayon nitapad ug higda sa akong mga anak sa pikas kwarto. Kasayang intawon sa tanan lana nga akong gibutang. Ana siya, “Pakipalong na lang sa mga kandila. Gikapoy na ko ug huyop.” Intawon, maypa siya, gikapoy. Ako, gusto, pero unsa man akong mabuhat?
Sunod adlaw, nanglaba ko sa mga gipangsuot sa akong bana. Dili na siya gusto magpalaba hangtud wala pa nabutang sa basket nga green. Magpatam-is ko sa akong bana ‘ron. Sus uy, kahumot ba gyud sa singot akong bana! Mao na akong giingon samtang gahagok pa siya sa pikas kwarto. Naay sulod ang mga bulsa sa iyang maong. Kanang panyo nga akong gipangposas, kanang panyo nga adunay mga bulak-bulak sa kilid. Bag-o nang pinalit. Nakasulod pa na sa transparent nga plastik. Gikan Gaisano. Tag-sisintay singko. Pero naa pa puy usa. Rosaryohan nga bracelet, hinimo gikan sa kahoy. Ana ko, ihatag siguro ni niya sa ako ba kay hapit na among… Hulat lang. Unsay hapit na sa amo? Mana akong birthday. Mana among anniversary. Mana ang death anniversary sa akong inahan. Unsay naa? Ay. Basin gihandum niya nga hapit na ko ma-Katoliko. Kay Sabadista man ko karon.
Sa una, lahi. Daghan na kaayo ko’g mga naagian nga mga relihiyon ba. Kung asa nako makita ang Ginoo, ug kung asa ginatabangan akong pamilya, didto ko. Pero Sabadista sa ko karon. Di ba? Gapanggahot ko para sa Ginoo. Pero dili sa gayud ko gusto mag-Katoliko. Tan-aw nila, magsimba lang kada-domingo, maluwas na. Mao na akong nadungog ha. Ayaw mo ug kasuko kanako.
Pero balik sa akong bana. Gusto pud siguro niya nga ako ang maglider-lideran anang nagarosaryo bag-o magsimba noh? Kay ang tingog nga akong gakadunggan kay mga pantigulang na. Astang dugaya gyud sa pagpanguros. Kanang murag gahulat na lang intawon sila nga ang Ginoo ang magpa-undang sa ila sa pag-rosaryo.
Basin gusto pud niya nga suportaan nako siya samtang ga-piano para sa misa noh? Gusto siguro niya nga trapu-trapuhan nako ang iyang singot samtang nagatulo paingon sa piano. Sus uy, katam-is uyamut ba gayud sa akong bana!
Gibalik nako sa bulsa sa iyang maong ang duha ka gamit. Wala sa nako gilabhan ang iyang pantalon. Kung masuko siya, mas maayo, para dili sa nako siya pansinon, para ihatag dayon niya kadtong duha sa ako, para mapakalipay ko, dayon halokan ko niya. Hulat lang sa. Halok? Murag uga lagi akong ngabil? [Bas-on ang ngabil gamit ang dila].
Nilabay ang pipila ka adlaw, wala gihapon niya gihatag sa ako. Grabe na to akong akting ba. Nganong wala pa niya gihatag sa ako? Gigamit niya? Hala! Litsi! Naa ni kabit akong bana? Pisti! Nabuang na! Basin bayot diay siya? Basin lalaki pud ang iyang kabit? Hulat lang sa. Murag nawindang na man pud ning utok nako uy. Dili pa ko andam ma-kabitan kay basin mas kiat ang iyang kabit. Kadyut lang. Magbutang sa ko ug pahumot kay basin maayo lang ang pagkatuliyok niya. Pasayloa ko sa baho ha? Lana man gud ni. Pero ayaw’g ana! Diri nahulog ang akong bana kanako! Tan-awon daw nato bi kung mu-epek pa ba.
Usa ka adlaw, niabot si Shiela. Batan-on. Mga baynte-sais siguro ang iyang edad. Ana siya samtang gahawid sa among gate, “Ayo! Nang Liling? Gapalangba man ka diba? Ana tung tindera nga muputi daw jud ang imong mga labada, ug humot pa jud daw kaayo.” Oo day! Bag-o ka diri? Karon pa lagi nako tika nakita? “Oo, te. Ay te. Magpalaba ko te, ha? Dili na jud makaya. Kapoy na kaayo magsige ug laba. Magdry lang akong skin. Magsige na lang gayud kahurot ang akong hand moisturizer. Dili jud nako mapigilan kada-gabii kay humot kaayo ug singot ang akong partner uy.” Ay day. Dili nimo kailangan ibagnod sa akong dagway ang imong kakapoy kada-gabii. Nah, pati na ang kauga sa kining akong kamot. Kabalo ko uga ko. Uga pa gayud ka-gabii. Akong bana, sus ambot na lang gyud.
Samtang gihaw-as nako ang sulod sa bulsa sa bistida adtong Shiela, nakita nako ang panyo. Nakaplastik pa gihapon, pero nakuris-kurisan na ang presyo. Kauban na tong kahoy nga rosaryohan. Naa puy papel. Nakasulat kay, “Salamat sa Diyos, pinagtagpo niya tayo. Salamat sa mga masasarap na gabi. Sa uulitin!” Nah! Gipasaylo unta ko sa Ginoo, kay nahurot gayud nako tanang pamalikas sa kalibutan. Bisag sa iningles, nagamit nako. Pisti! Akoa man gyud tong nindot nga papel ba! Pati ang bolpen! Yawa! Pisti! Ka nindot sa iyang Tagalog. Murag gikan sa mga Primetime Bida sa ABS.
[Dugay nga hunong].
Chief, gusto nako ipakulong akong bana. Maluoy ko sa akong mga gagmay’ng anak. Dili ko gusto nga mudako sila, madungog mi nga magsige ug away tungod sa kabit. Dili ko gusto maglisod ug lihok sa balay tungod lang kay naa siya. Dili ko gusto nga magpatentero mi sa akong bana, tungod lang kay mangayo siya ug pasaylo nako. Dili ko uy! Kagamay ra daw sa among balay. Mangadagma lang mi.
Dili ko gusto mapareha sa akong mama nga nisugot lang na naay kabit si Papa. Dili ko anang susama ni Mama nga magkulong sa kwarto tibuok adlaw, walay gawas-gawas, walay ligo-ligo, walay kaon-kaon. Dili ko ganahan nga mangluod akong mga anak nako tungod lang kay akong gipasagdan nga makita nila ilang amahan nga naay kauban lahing babayi.
Pisti gyud kaayo ning akong bana. Kabalo siya nga nidako ko nga walay giilang papa ug mama. Akong papa kay gibiyaan akong mama, tapos akong mama halos patay na pud. Tanan nakong kinabuhi, nagsige ra ko ug panuktok sa nakakando nga kwarto sa akong mama. Adtong baynte-otso ko, naglisod kaayo ko kay wala na ko koy makaon. Nilayas na gani akong papa, nilayas pud akong kuya. Mura kog nasapian sa kasuko sa akong mama. Gimartilyo nako ang iyang purtahan samtang galasong sa kagutom. Unya sa akong pagka-abri, nahibal-an nako nga kamatyunon na pud akong inahan. Gagmay-gagmay ang iyang pagginhawa. Gihawiran niya akong kamot, ug niingon, “Pasayloa ko, ‘nak.” Ana siya, “Ayaw’g awat sa ako.”
[Dugay nga hunong.]
Kaganihang alas-otso sa buntag, nakasimba ra gyud ko sa Immaculate Concepcion sa Mintal. Magkapa daw siya, ana siya. Litsi! Kada gabii lahi man diay iyang ginakapa. Gihulat nako nga muhawa ang akong bana, ayha nako siya gisundan. Didto ko sa gawas, naghulat nga magyawyaw ang pari samtang nagapaminaw ang tanan sa iya. Nisulod ko. Gikuha nako tanang kendi nga naa sa altar sa Sto. Nino. Sayang man gud kung alamigason. Gibilin nako ang kahoy nga rosaryohan. Gisigurado nako na nakita ko ni Shiela ug sa akong bana. Niingkod ko tapad ni Shiela sa choir. Giabrihan nako ang usa ka red nga Maxx. Gipasaba nako ug tuyo ang pag-abri, ug gikaon. Bahala na naay usa ka sulom nagalakaw-lakaw. Gikaon gihapon nako. Para astig. Gibulabog nako ang pagkanta sa choir samtang nagapasa-pasa ug basket. Ug samtang gipataas ang hostiya, giignan nako si Sheila, “Sus uy, pangit man diay mukapa akong bana.” Nagkurog-kurog siya. Murag unsa. Natingala na lang dayon ko nga maghinawiray ang mga tao ug kamot samtang nagakanta ug “Amahan Namo”. Pisti! Dili gyud unta ko ganahan muhawid sa iyang kamot, pero gihanduray nako ang akong palad sa atubangan niya, para astig gihapon. Natingala man lang ko nga luha ug singot ang nipatak sa akong kamot. Tapos, nagdagan-dagan siya pagawas sa simbahan. Murag gayud ug buang. Akong bana, niundang ug kapa. Pero gisenyasan nako siya nga mupadayon lang. Pangit na gani kaayo iyang pagkapa, undang-undang pa gyud. Murag korek.
Usa ka oras ra man diay ang misa noh? Abi man gud nako’g tulo ka oras, kay dugay man muabot akong bana pagkahuman ug misa. Gihulat nako nga manghawa ang mga tao, giduolan nako ang akong bana, ug giposasan gamit ‘nang panyo. Sa bagay, gihatag pud niya ang iyang mga kamot. Murag kagwang.
Mga Chief, nadungog nako sa akong silingan nga pwede ipakulong ang bana nga adunay kabit. Mga Chief, gusto nako siya ipakulong. Dili ko kabalo kung pwede gyud, pero unta mahatag ni ninyo kanako. Bisag tulo lang ka adlaw. Pero kun maganahan mo sa iya, ampuna lang siya! Pero sa karon, tulo lang sa ka adlaw akong hangyo. Didto pa dayon nako tan-awon kung naa pay paglaum mabanhaw kining kamatyunong gugma nako para sa akong bana.
—
Miracille Maquiling is a 3rd Year BA English (Creative Writing) student from UP Mindanao. She is a proud Kagay-anon.