Nag-away na pud si Anna ug ang iyang Mama, maong sa coffee shop siya nagtambay. Ang hinungdan ang iyang pseudo-stepfather. Nahibal-an man gud ni Anna na magpakasal na sila. Nagdagan-dagan pa sa utok ni Anna ang tubaganay nila sa iyang Mama samtang naga-order siya sa counter, hangtud paglingkod niya sa table dapit sa bintana sa shop.
“He makes me happy! Nganung dili man na nimu makita? Ug nganung dili man na nimu masabtan?”
“Happy? Happy ka na mabawasan imung love para sa akoa tungod sa iyaha?!”
“You know that’s not true anak!”
“Miss, order nimo o.”
Medyo nakuratan si Anna pagkadungog sa tingug sa babae nga nagdala sa iyang order na hot chocolate.
“Thank you,” tubag ni Anna sa waitress, ug gidimdim niya ang init nga inimnon. Didto nakita ni Anna ang usa ka bag na nabilin sa silya atbang sa iyang gilingkuran. Gikuha niya to ug gitan-aw ang sulod. Usa ka tape recorder, sa sulod adunay tape. Kung nagduhaduha man si Anna sa pag-abri sa bag, wala sa pagpaminaw sa tape. Gipindut niya ang PLAY, unya nabuhi ang tape recorder.
“Sige Ate, ipailaila ang imung kaugalingon unya sulti-i ko kung unsa ka amazing ang imung kinabuhi.”
“Ako si Loida Amores, 37 years old, single. Amazing ang akung kinabuhi kay United Nations ang akoang pamilya!”
“Ha? United Nations? Unsa pasabot nimu te?”
“Aa, ani na ‘Day. Akong kamagulangan nga anak, Pinoy. Ang sunod, Hapon. Akong kamanghuran, German. O, di? United Nations!”
“Ah, okay. Istorya-i daw mi ‘Te giunsa pagkaing-ana sa imung life?”
“Sure ‘Day. Si Terrence nako, twenty-one years old na karon, subinir sa akuang pers lab. Iyang Papa, uyab nako sa high school. Bag-o pa gani kaayo ko atong graduate, human, mao to. Badlungon man. Dah! Nabuntisan lagi. Pwerting sukoa gyud ato sa akong Nanay lagi. ‘Liman ka, sixteen lang ko unya akong uyab seventeen? Pero in fairness sa iyaha, gisulayan baya namu. Nag live-in mi. Sa sinugdanan, ah ayos pa kayo. Mura lang gud mi’g nag balay-balay. Pero di man pwede diay nga puro labing-labing lang. Maayo man ug pwede na isulod sa bibiron. Mao to. Wa mi kaagwanta. Duha ka tuig na si Terrence tung nagbulag na mi. Balik napud ko kay Nanay, maayo gani gidawat pa ko.”
“Human ‘Te? Giunsa man pagsulod sa Hapon sa imung kinabuhi?”
“Aw, kadyot lang gud. Relax. Maabot ra ta dinha. Human namu nagbulag sa Papa ni Terrence, nangita ko ug trabaho. Maulaw man gud ko isalig kay Nanay ang akung pakaon sa akong anak. Nagtrabaho ko sa gamay na department store, saleslady. Sideline pa gyud ko’g tinda ug barbecue sa gawas sa among balay inig ka gabii. Adtong tungura naabot ang Hapon sa akong kinabuhi. Si, Hiro, amigo ni Ate Marlene, katong asawa sa akong Kuya Bert. Japayuki man gud na ‘tong una si Ate Marlene. Nangita man daw na ug asawa si Hiro, gitudlo-tudlo ko ato ni Ate Marlene. Nagduha-duha pud kunuhay ko, four na gud si Terrence ato, unya kung mag-uyabuyab ko? Ah wala ra man gihapon. Date-date kuno sa sugod, pero mao gihapon. Buntis gihapon. Dili gud nako kaayo love, pero unsaon man. Sweet talk ba tawag ana? O, diha siya hawd. Dal-on daw mi niya ni Terrence sa Japan, magnegosyo lang daw mi didto. Bata pa man ko, tuo pud ko. Hapit na five si Terrence pagpanganak nako kang Kimi. Nagsaad-saad pa kuno ang pahak nga magpakasal mi. Nah! Ang buang atik-atik pa ug pananghid na uli sa daw siya sa Japan, ayuhon ang mga papeles ug unsa pa ‘to, unya pakasal daw dayon mi. ‘Tong mga unang bulan, nagpadala pa man siya ug kwarta, panggasto namu sa bata. Maygani gitago nako ang uban ato! Magutman gyud unta mi. Human nawala ug kalit si Ate Marlene. Nah! Magtuig na lang si Kimi, ‘wa man tawo’y nibalik nga Hapon oy! Mura na pud ug mabuang si Kuya Bert kay nawala daw si Ate Marlene. Pagka-birthday gyud ni Kimi nahibal-an namu na nagtaban ra diay ang mga kagwang! Nisamut mi ug kabuang sa akong Kuya”.
“Human unsa na lang imung gibuhat ‘Te?”
“Aw, alangan naman matungok ra ko. Nangita na pud ko ug laing trabaho. Hapit na man pud mahurot ang mga pinadala ni Hiro. Nag-assistant ko sa parlor sa akong ig-agaw nga bayot. Human namaligya pud ko ug bisag unsa para lang mapun-an ang akong income. Duha baya tawn ka baba akong palamunon, ‘di tawn pwede mag relax-relax. Dili hinuon kaayo ingon na lisod kay pagkabalo ni Kuya nga niuban si Ate Marlene kang Hiro, ni-apply siya ug trabaho sa Dubai. Swertehan, nadawat. Kami ra man pud ni Nanay and padal-an niya kay wala man siya’y anak maong matabangan pud ko niya sa akong mga bata”.
“Ah, okey. Giunsa man pud ninyo pagkaila atong German ‘Te?”
“Si Heinz?”
Natingala si Anna kay nihilum ug kalit ang babae sa tape.
“Te?”
“Ay, sorry. OA man gud ko pag-abot ana kang Heinz. Kuan ra man gud to, kanang atik-atik ba, lingaw-lingaw lang gud. Penpal man ang uso ato, apil-apil lang pud ko. Sus kay pagkabuotan man diay nga German ang mabingwit sa akong mali-mali nga Iningles. Mao to. One year mi nagsulatay, dayon niana siya anhi-on daw ko niya. Bukad pud akong atay, syempre. Sus kay nasuko man na si Nanay. Mag uyab-uyab napud daw ko, dayon mabuntisan, dayon biyaan. Tinuod gyud diay giingon ni Nanay.”
“Gibiyaan pud ka ni Heinz ‘Te?”
“Murag ana. Pero sa iyaha lang nako na-feel nang ginaingon bitaw nila nga true love. Kuan man to no, nianhi siya, human suko-suko si Nanay. Mamugos man gyud siya’g pakigkita nako. Mao to. Matago-tago mi ug kita. Usahay kami rang duha, pero mas ganahan gyud siya nga ubanon namu ang mga bata. Si Terrence ato, seven na, si Kimi hapit na three. Na-feel man pud nako na palangga niya akong mga anak. Ang tawag pa gani niya sa mga bata kay ‘My Boys’ kay mura na gyud niya’g tinuod nga anak sila Terrence ug Kimi. Ganahan pud ang duha kay pareho gud na sila nagdako nga wala’y Papa. Kadugayan ana, nabuntis napud ko. Suko-suko daw si Nanay, pero ganahan ra diay ‘to siya kadugayan kang Heinz. Buotan man kaayo, kanang gentleman gyud gani. Dili pa gyud siya dalo. Mao to. Pakasal na unta mi, human nagdesisyon mi nga inig panganak na lang nako. Buotan kaayo to siya ‘Day oy. Gibalayan pa mi niya, tudluan niya mag-German akong mga anak. Mao na, kana akong Hapon, five na man siya ato, mas kabalo pa na siya mag-German kaysa mag Hinapon ba. Human, pagpanganak nako, human duha ka bulan, nananghid siya mouli usa sa Germany kay asikasuhon ang mga papeles para sa kasal. Nakulbaan ko ato kay pareho kaayo sa giingon ni Hiro sauna. Pero nahunahunaan pud nako na sa gipakita niya namo, mura’g di gyud niya mabuhat ang gibuhat ni Hiro. Human mao na to”.
“Unsa na’y nahitabo ‘Te?”
“Ang last niyang tawag sa akoa kay kato ana siya paduong na daw siya sa airport pabalik dinhi. Nangumusta pa gani siya kung naa na ba daw ko’y plano sa bunyag ni Stephen. Dayon mao to. Ang sunod nga tawag na akong nadawat kay gikan na sa iyang Mama. Ana siya kay naaksidente daw ang kotse ni Heinz padulong sa airport. Mura ko’g gibubuan ug init nga tubig. Kanang, ambot unsa to akong gibati oy.”
Nahilum ang ‘Loida’ sa voice tape pero na-feel ni Anna nga kahilakun na kini samtang ginahisgot ang story sa true love niini.
“Pero kabalo ka ‘Day…” sumpay ni Loida “…palangga gyud kaayo mi ni Heinz ay. Ang balay diay sa akoa nakapangalan, maong wala na mi nagproblema kung asa mi puyo sa mga bata. Gipadal-an pud ko mi sa iyang Mama ug kwarta nga gibilin gyud ni Heinz para sa amu usa gyud siya namatay. Gipadaplin nako ang kwarta pang-college sa mga bata, mao karon si Terrence engineer na. Pero, di gihapon pwede mu-relax.”
“Unsa diay trabaho nimu karon ‘Te?”
“Aw, bisag unsa lang. Nagbutang man ko ug gamay nga parlor, human namaligya pud ko ug bisan unsa – bra, panty, make-up, pamainit, sapatos, sanilas, perpyum, slimming pills, papaya soap – naa pa gani ko’y pautang. Bisa’g unsa lang gyud para dili mahilabtan ang pang-college sa mga bata”.
“Love life diay ‘Te?”
“Aw, maulaw man sad ta. Naa pud. Kuan…kanang…Amerkano napud.”
Nakatawa ug apil si Anna sa pagkatawa sa mga nagstorya sa recorder. Pero namugnaw siya sa sunod niyang mga nadunggan.
“Wow. Unya unsa na’y plano ninyo ni Amerkano ‘Te?”
“Aw, magminyo na mi inig balik niya sunod bulan. Hay. Makasulay na gyud ko ug kasal!”
Sa hunahuna ni Anna, “Haay, exactly like Mama. Selfish. Wala man lang gihunahuna ang ma-feel sa iyang mga anak.”
Murag nadunggan si Anna sa interviewer ni Loida, nangutana kini: “Sugot diay imu mga anak ‘Te?”
“Nah. Maypa sila imung pangutan-on. Dong, dali ra gud mu diri! Naa daw sila’y ipangutana ninyo.”
Dayon naa’y nisabat na mga tingog sa mga lalaki, hunahuna ni Anna mao to ang tulo ka anak ni Loida.
“Hi, ako diay si Terrence, mao ni si Kimi.”
“Hi, ako si Stephen!”
“Hello. Mangutana lang ko ninyo about sa inyong Mama. Ana man gud siya: magminyo daw siya sa iyang American boyfriend. Sugot diay mo?”
Gusto musabat ni Anna, “For sure dili!”. Pero natingala siya nga nakadungog ug agik-ik ug katawa. Mura ba’g lipay kaayo sila pagpakasal sa ilang Mama. Dayon niistorya ‘tong nagpaila nga si Terrence.
“Ngeh! Sugot kaayo oy! Buotan gud kaayo si James kang Mama.”
“Ikaw Kimi?”
“Aw, kung asa gud malipay si Mama, didto lang mi. Gikilig pa man gani na o.”
Galanug nag katawa sa mga ulitawo sa recorder, sagulan pa sa katawa ni Loida ug sa nag-interview niya. Nisabat dayon ang pinakabata ug tingug sa tulo ka lalake, nga sa tag-an ni Loida mao ang kamanghuran nga si Stephen.
“Sulay lang niya ug pahilak si Mama! Diba, kita siya unsa mu-gyera ang Pinoy, Hapon, ug German! Basi’g nakalimot siya sa iyang World History – World War II bah!”
Sabad pud dayon si Loida, “Baya akong bunso. Isug kaayo pero number one sa kaparaygon!”
Human nibalik ug istorya si Terrence, “Bitaw oy. Seryoso. Kung unsa’y makapalipay ni Mama didto mi. Wala pud bitaw mi niya gipasagdan sukad pa sauna, time na pud siguro na iyaha na pu’ng life ang iyang asikasuhon. Diba Kim? Steph?”
“Kurek!” chorus pud ang duha ka manghod.
Dili sigurado si Anna kung ang iyang nadunggan nga naghilak kay ang naa sa tape o siya mismo. Basta kabalo si Anna nga ang tanang katugnaw sa gawas ug sa sulod sa shop gibawi tanan sa kainit sa iyang mga luha.
Wala na nabantayan ni Anna ang pag-click sa tape recorder nga nagpasabot nga human na ang tape. Dali-dali nga nigawas si Anna sa shop, maski kusog kaayo ang ulan, isa lang ang na-a sa iyang huna-huna: Mama.