Hinaguros lamang ang agi ni Peter sa taliwala sa kamaisan samtang nagpadulong ngadto sa iyang lagkaw nga nahimutang sa iyang uma.
Ning-undang na lang gayod siya pagbungay bisan sayo pa ang kaudtohon kay ang iyang hunahuna kaganina pang ga-alindasay.
“Hidusdosan man lang ang kamot ta ning amol da! Karon ka gayod didto sa lantay kay hingpiton ta gayod ang pagsubay,” bagutbot ni Peter sa iyang kaugalingon.
Labihan gayod hinuon niyang kahinugon sa panahon labi na kay diyotay ra ang iyang hinlo, apan tungod tingali kay naghari ang suol sa iyang bagol-bagol, napugos lang gayod siya sa pag-undang.
Makaduha ra tikanga ni Peter ang habog hagdanan sa iyang lagkaw ug human isuksok ang amol sa bungbong, midagkot sa kataposan niyang sigarilyo dayon yupyop niini sa labihang kahinam dungan usab sa pagligid sa lantay nga kawayan.
Inanay ang buhot sa aso gikan sa baba ug ilong ni Peter; taudtaod, nahinanok kini ug nahaunlod sa halawom nga paghanduraw…
Yuna pa tuod. Halawom na gayod ang kagabhion ug si Iya Karya maayo nang paghagok sa salog samtang si Pacing ingon og wala mahiluna sa iyang lantay. Gipamaak kaha sa tugho o aduna bay gikahadlokan? Ambot lang gayod kaha kon unsa ang matuod nga hinungdan sa pag-alindasay ni Pacing.
Niining higayona daw gibati ko ang talagsaong kaalimuot bisan tuod mabugnaw ang kagabhion.
Gihinay ko pagtukod sa salog ang kamot kong gaumog sa singot aron unta sa akong pagbangon ug pagpahayahay sa gawas, apan nawad-an sa gahom ang akong lutahan busa ningbalik na lamang ako sa paghigda uban ang nilumsang pangagho.
Apan, yuna pa gyod diay… Ngano ba tuod nga ako man ang gipili ni Iya Karya sa pagpauban kanila ni Pacing samtang nanagat si Iyo Igoy nga daghan man unta sila og mga silingan nga masangpit gawas kanako?
Ah, misalig gayod tingali ang tigulang kanako kay sukad sa among pagbinatiay ni Pacing, wala man akoy mga lihok nga makapuling sa iyang mga mata.
Buotan tingali ako. Oo, buotan gayod tingali. Apan, tingali usab og nagsobra ra ang kabuotan kon wad-on ko na lang ang akong pagka lalaki aron mag-utas lag pinaminaw sa hagok ni Iya Karya samtang ang mga mata sa bilyako ug mahagitong panahon gipikat kanako. Uuy! Niining bahina, tingali og mabalhin na ang hukom sa tigulang mahitungod sa iyang pagsalig kanako.
Unya, napalong ra yod ang suga nga kaganina pang gidula-dulaan sa hanging habagat. Nakamatngon ba kaha ang tigulang nga nagngiob na ang kalibotan? Gituohan ko nga wala, kay ingon og walay kausaban ang nagalagarat niyang hinagokan. Kaayo gayod diay modala ni Iya Karya og hagok da…!
Unya takulahaw lamang nanginit ang akong dalunggan samtang ang akong dughan nahimong kamalig sa pandayan diin may kusganong mga bukton gaasod pagmaso sa gakalayong puthaw.
Nausa ra gayod ang akong hunahuna. Wala na akoy laing mahimo. Moadto ra gayod ako sa lantay aron ihunghong ko kang Pacing sa makausa pa ang katim-os sa akong pagmahal kaniya, gawas nga itanyag ko usab kaniya ang katalagsaon sa panahon.
Wala na ang kaganinang kabug-at sa akong mga tuhod gawas sa kulba-hinam nga maoy dili kapugngan niadtong higayona. Unya mitindog ra gayod ako ug milakang nga nagkinto. Kausa, kaudaha, katulo, ug unya…
“Karya, Karya! Haskang demalasa! Nagpungasi ang kabong ug dili gayod masungsong. Anugon lang sa paon kong pasayon da!” nanayuto si Iyo Igoy didto sa silong.
Nahipugwat si Peter sa diha nga ang kainit sa upos sa sigarilyo nga iya pang gisipitan miabot na paglatay ngadto sa iyang tangkugo ug dayon gisawilik niya dungan ang pagpanakla: “Kaanugon da!”
(Si Guillermo J. Dagohoy kanunay magpasundayag og mga dula panahon sa pista ug ubang importanteng okasyon sa Samal, Davao sugod sa 1960 hangtod 1980. Natawo niadtong 1919, namatay siya niadtong 2003. Kining sugilanon gisulat niadtong October 15, 1958.)