Natunong to nga wala koy klase sa First Period ug siya ang sa unang nitudlo sa Prathom 6/1 nga mao puy iyang advisory. Kani diayng Prathom 5 ug 6 nga akong pagatudluan, adunay lima ka seksyon matag grado. Ug ang kada seksyon adunay 35 ngadto sa 40 ka mga estudyante.
Samtang gasulat og writing exercises sa pisara si T. Wannee aron pagakopyahon ug pagatubagon sa iyang mga tinun-an, adunay usa ka tambokikoy nga lalaki nga nagmugna pud og iyang salida. Ungas kaayo ni og panagway. Makaingon ka nga mahimo ning barumbado bataa kon dili magtarong og eskweyla. Gapunay kini og pangdistorbo sa iyang mga kasaring. Kon dili kuwaderno, bolpen ang kuhaon niini. Usahay pud, maggama kini og papel nga eroplano ug unya ipalupad padulong sa iyang target. Mahikurat nalang tawon ang nagdiniyos og kopya kay adunay nihagsa nga abyon sa iyang nawong.
Duna puy higayon nga nagpakita kini sa iyang abilidad nga daw nagpalupad siya og tabanog. Sa makadaghang higayon, gisaka-kanaog niya iyang wala nga kamot. Inay nga gikumo, nihimog dakong lungag ang maong kamot timailhan nga naghawid siya og lambo. Apan sukwahi sa iyang panagway ang imong masaksihan. Mora man kini og gilamian. Kon buot hunahunaon, gapalupad raman unta siya og tabanog. Kanus-a gud mahitabo nga mosulirap ang mata sa magpalupad og tabanog? Tuod man, nasaba ug naukay ang tibuok klase.
Nihatag og unang warning si T. Wannee pinagi sa pagpahilom kanila samtang padayon kining gasulat. Naigking ug nahilom ang tanan kay daw sama siya sa usa ka kumander nga nimando sa iyang batalyon. Naundang pud ang tambokikoy sa iyang pasundayag. Modagan pod og singko minutos diin ang imuhang madunggan sulod sa maong lawak-saringanan mao lamang ang pagpakli sa panid sa kuwaderno. O kaha ang diyotay nga agiot sa lamesa ug lingkuranan sa mga tinun-an.
Gitan-aw dayon kos tambokikoy nga nagbungisngis sama sa irong buang samtang naglingkod kini. Nidali og sulat sa papel gamit ang asul nga marker pen ug iyang gipabasa nako, ‘C H A K W O W’.
Nikunot akong agtang kay wala ko kasabot sa iyang gisulat. Abtik kaayo niyang nabasa akong ekspresyon. Nibalik kini pag-arte sa pagpalupad og tabanog uban sa pagsulirap sa iyang mga mata. Niining higayona, gapanilap pa ang tunto!
Wala pa niirog og ikaunom nga minuto, nibalik napod sa naandang pagbinuang ang tambokikoy. Niining higayona, laing binuhat napud iyang gibiktima. Nasaba napod pagbalik ang maong klase. Hastang agik-ik sa tambokikoy nga morag gigitik sa dili ingon nato.
Ug sa ikaduhang higayon, gibadlong napod sila pagbalik ni T. Wannee. Kon unsa kaisog ang unang pagbadlong, nisamot kini. Natul-id ug nitisar ang tanan. Apan ang tambokikoy gakinengkoy. Giawat niini ang postura sa maestra samtang padayon kining gasulat. Nindot ra ba kaayo og agi si T. Wannee. Bugnaw ug hamugaway sa panan-aw ang iyang pinakatay. “Smooth as Thai silk”, matod pa.
Tungod sa klase sa salida nga gipakita sa tambokikoy, nagmuok-muok og katawa ang kadaghan sa mga tinun-an. Hilabihan niyang kurata kay kalit nga nihagsa ug nilagapak ang papas sa walang bahin sa iyang liog. Nagkamurecheng iyang nawong ug nagkatisas ang unipormeng puti nga adunay mubo nga manggas ug asul nga shorts.
Didto nako unang nasaksihan ang kabangis ni T. Wannee. Nisiga iyang mata sa hilabihang kasuko. Girapido niyag pasa-Thai ang tambokikoy. Wala koy kabangkaagan sa ilahang pinulongan. Dili gani ko kahibalo mobasa ug mosulat aning ilahang alpabeto nga murag bitok gahiko-hiko. Apan sa gipakitang gawi ni T. Wannee, mora gyud siya’g gipanulayan sa tumang kasuko.
Abi nakog mohilom ang tambokikoy. O kaha mangayo og pasaylo. Kay sa kulturang Tayutay, daw sama sa monghe ang ilahang pagtahud sa magtutudlo. Naunsa ba nga nitubag ug nitibad man hinuon kini kang T. Wannee. Gidali dayon niya pag-adto ang tibaran sa iyang nahimutangan nga padulong ng molingkod. Gidapog niya ang likod niini. Kusog kaayo. Nilagubo gud. Morag nataktak ang baga.
Apan wala matandog ang tambokikoy. Padayon gihapon siya sa iyang pagtibad. Gapungasi kini sanglit napakgang man ang iyang pasundayag. Nakigtigi man hinuon siya sa pagyawyawa sa maestra.
Gipangayo ni T. Wannee ang duha niya ka kamot ug gipalpal pag-ayo gamit ang plastic apan mabawog nga klase sa ruler. Ug sa pagpalpal niya, durong muro sa tambokikoy. Bahi kaayo. Kublan. Naluya nalang siya og pinalpal apan wala gyud maparog ang tampalasan nga tinun-an.
Kon wala ko masayop, morag kanapulo gyud to kahigayon nga gidurog palpal ni T. Wannee ang iyang mga kamot. Gihangos si T. Wannee human siya nayawaan. Makaingon gyod kog nayawaan kay nawala iyang katahom. Unya nag-apol-apol sa kapula ang tibuok niyang nawong. Gihangos ang akong kauban human sa gihimo niyang talagsaong klase sa paugnat sa kusog nga nakapaigking nako. Nakurat ko sa maong panghitabo nga nikilab sa akong panan-aw. Tiaw mo ba ng unang adlaw pa sa klase unya mao natoy akong nasaksihan. Wala gyod gaduhaduha si T. Wannee sa pagsalida sa akong atubangan uban ang buhing saksi nga 40 ka mga tinun-an. Sa akong kakurat, nakahigop kog kalit sa gaaso pa sa kainit nga Kafae Boran, tradisyunal nga klase sa kape nga namugna panahon sa Unang Gira sa Kalibotan. Ang maong kape naa sa gwapa kaayo nga seramikong tasa gikan pa sa Lampang. Maayo nalang kay wa nako nabugwak sa dapit nga nahimutangan sa duha. Unsaon nalang kon maingon. Basig apilon pod kog palpal ni T. Wannee.
Human makatilaw ang tambokikoy sa kamangtas ni T. Wannee, napuyo na kini. Gamuro siya pag-ayo. Ang simod morag kasang-atan og kaldero tungod sa hilabihang pagkusmod. Sa wala pa nibalik si T. Wannee atubangan sa lawak-saringanan aron magpadayon og sulat, nipasiatab kini og litanya. Ambot og unsay pasabot sa iyang gilitanya. Pero dili ko makalimot sa iyang panapos nga gimando, “Niyap!” o Hilom! kon sa ato pa. Nangutana dayon ko sa usa ka tinun-an kung unsay pasabot ato sa dihang nigawas kadiyot si T. Wannee. Nagtigom tingali tog igong hangin aron ibuga kon motukar napod ang kabail sa tambokikoy.
Nabunyagan ang akong unang adlaw sa klase sa kulbahinam nga salida tali nilang T. Wannee ug sa tambokikoy. Unang adlaw pa lang gani, nisugod na dayon silag arangkada. Abi ko man og ang maong klase sa pagdisiplina sa magtutudlo-tinuan sa atua ra nauso. Ilabi na sa akong panahon kaniadto sa dekada otsenta. Normal ra pod diay na diri sa Siam, ang karaan nga ngalan sa Thailand nga naila pud isip “The Land of the Free” kanhi sila raman ang nasod sa habagatangsidlakan sa Asya nga nakalingkawas sa kolonyal nga hulga sa mga Uropano. Laing bansagon pod sa maong nasud ang “The Land of Smiles”. Pero ayaw ka kay naa koy nabasahan nga aduna diay kini 13 ka klase sa pahiyom. Matod pa nga sila rang mga Tayutay ang nakahibalo sa gapahipi nga kahulogan niini. Dugang pa nga kitang mga langyaw dili gyod mokompyansa kay basig kapaakon na diay ang nitibo nga nipahiyom kanato.
Gipangomusta dayon kos mga kaubanang Pinoy sa akong unang adlaw sa dihang gabaklay mi pauli padulong sa staff house. Giasoy dayon nako kon unsa ka hugyaw ang panghitabo. Didto nako nasayran nila nga ang tambokikoy mao gyod diay giilang haring-gangis sa kasipat. Bantug rang wala gyoy niako og sukol o badlong sa iyang pagsalida. Prathom 1 pa lang diay ni gasugod sa iyang abilidad. Kapila na kahigayon nga gipatawag ug gihusay kini uban ang iyang ginikanan sa opisina sa prinsipal. Apan ang maong taras magbalik-balik. Kahibalo napod ang tanang daan nga magtutudlo sa elementarya sanglit niagi naman sa ilahang mga kamot ang maong bata. Pero dili ni basta-basta mapalagpot sa maong tunghaan kay anak diay kini sa gamhanan nga pamilya. Ug sa tanang magtutudlo nga Tayutay, si T. Wannee ra gyod ang bugtong makapitol sa iyang kalabad. Gawas pa nga ang akong pares maoy lider sa Prathom 5 ug 6. Siya pod ang usa sa pinakatinahud ug giila nga magtutudlo sa tibuok eskuylahan nga adunay duha ka sanga nga nahimutang sa Sattahip ug Bowin.
Dakong pasalamat nako sa Ginoo nga nakalabang ko sa unang bulan sa pagtudlo kauban si T. Wannee ug ang halos dul-an 400 ka mga tinun-an nga akong gitudloan. Hapit nakong mohural. Tiaw mo ba ng kada adlaw magsige kog check, stamp pad alang sa petsa, unya pirma sa gapatongpatong nga notebook ug libro. Lupig pay artista sa kadaghan nimog pirmahunon! Pasiaw pa sa mga kaubanan nako, “Makapahulay ra gyod ta ani kong mangihi.”
Si Gerwin Vic Evarretta Bhuyo usa ka magtutudlo nga OFW sa Bangkok, Thailand. Kinaham niya ang pagkuha og mga hulagway, pagsulat og balak ug sugilanon. Kon walay kakulian, magyampungad ni siya sa mga ipahigayong book sale event.