Sukad atong nagsugod og pang-hitch si Bernard sa piggery trak, si ‘Nong Boyet mura na pud niyag nahimong amahan. Mangumusta kada buntag, manghimangno samtang ga-drayb padulong eskuylahan, ug usahay manghatag og pagkaon kon adunay maikahatag.
Dako ra ang balay ni ‘Nong Boyet para sa ilang duha sa iyang asawa, apan sakto ra kini kung naa ang anak niya, si Alvin. Sa mga nakasangit nga litrato sa balay ni ‘Nong Boyet ra nakita ni Bernard si Alvin. Maguwang ra kini og usa ka tuig sa iya. Apan wala na niya kini naabtan.
Grade 1 pa si Alvin katong nalumos kini sa sapa dili lang layo sa ilang Sitio. Apan ang storya, ang lawas nga nakaplagan daw sa mga tanod dili gyod kuno kang Alvin. Mao ra gyod daw pormaha, mao ra gyod daw nawnga, apan sa tinuod, punoan ra daw kuno ni sa saging nga gipuli sa usa ka engkanto sa tinuod nga lawas ni Alvin.
Samtang dili mutuo ang asawa ni ‘Nong Boyet niini, samtang nadawat na niya ang kamatayon sa iyang anak, si ‘Nong Boyet, sa pila na ka tuig karon, halos kada semana gihapon muhapit sa sapa aron pangitaon ang anak.
Dala pirme sa tiguwang ang dulaang kotse nga i-regalo unta niya kang Alvin sa iyang birthday. Naghinaot siya nga mubalik iyang anak alang sa dulaang kotse nga dugay na niining gidahom. Dili sama sa dulaang gigama niya gamit ang kahoy og taklob sa botelya, ang dulaang kotse nga iyang gipalit mularga kung birahon paatras, mutingog, musiga. Sa pagkamatay ni Alvin, matandog ra kini sa butanganan kung dal-on ni ‘Nong Boyet sa sapa.
Ang hutoy ni ‘Nong Boyet mutunong ra sab sa agiik sa makina.
“Muundang na guro kog drayb, dong,” sulti ni ‘Nong Boyet.
“Ngano man, kol?”
“Maoy ingon sa doktor. Dapat hagbay ra daw kong niundang kay di daw pwede mahago. Pero ang ako sad, magtungok ra ko sa balay ani?”
“Musugot man kaha ang intsik?”
“Wa siyay mabuhat. Di man siya ang magpa-ospital nako.”
Naa na sila sa highway. Tulo ka kanto na lang og maabot na sila sa eskuylahan. Ang mga tao nga ilang malabyan manap-ong sa kabaho sa piggery trak. Magpahiyom lang si Bernard ug si ‘Nong Boyet.
Nalabyan nila ang mga classmate ni Bernard kauban ilang mga ginikanan, suot na ang mga toga, bitbit na ang mga garlands, ang mga buhok daw gitilapa’g kabaw.
Gipikpik ni ‘Nong Boyet ang abaga ni Bernard ug gitarong ang kwelyo niini.
“Ayawg katulog sa graduation, ha.”
Nagpahiyom ra ang batan-on. Gi-abrihan ni ‘Nong Boyet ang purtahan og ninaog si Bernard, nagpasalamat.
Mulakaw na unta siya apan nanampit si ‘Nong Boyet.
“Kol?”
Sa glove compartment, gikuha ni ‘Nong Boyet ang dulaang kotse nga pirmi niya ginadala sa sapa. Giabot niya kini kang Bernard.
“Wa koy garland, dong. Kini nalang. Padak-a ni. Pasakya dayon ko.”
Gidawat ni Bernard ang dulaan, nisaka og balik sa front seat, ug hugot nga gigakos si ‘Nong Boyet nga gapugong sa iyang luha.
“Sige na. Ma-late na ka.”
Nagpasalamat usab si Bernard bag-o ninaog. Nagbaktas kini padulong sa eskuylahann ug palayo sa trak, bitbit ang toga, ang kalo, ang kodigo sa graduation song, ug ang dulaang kotse.
Bag-o nisulod sa gate, nihunong si Bernard ug nilingi sa piggery trak. Sa front seat, nagpahiyom si ‘Nong Boyet ug nitando.
Naghulat ang tiguwang nga makasulod ang batan-on usa gipaandar ang sakyanan ug nilarga.
***
Reil teaches Calculus. He lives in Davao City.