Wala gyod nako damha nga moabot og dose ka tuig ang akong pagpangama isip usa ka Overseas Filipino Worker (OFW) sa Thailand. Abi man god nako og usa ra ko katuig dinhi ug mouli na dayon sa atua. Unsang hitaboa nga ang usa, napun-an man og laing usa, hangtod nga nahimo naman kining usa ka dekada! Tinuod gyod diay nga lahi ang planong tawhanon kon itandi sa kabubut-on sa Diyos. Alang kanako, usa kini ka matahom nga gasa gikan Kaniya ang paglahutay sa ingon ani kadugayon. Ug tungod niini, aduna koy napudyot nga mga bulawanong pagtulon-an nga ikalipay ko pag-ayo sa pagpaambit kaninyo, ilabi na sa mga nagtinguha nga mosulay sa pagpanarbaho sa Land of the Free.
Migranteng Pilipino sa Thailand
Sa akong nakalap nga impormasyon gikan sa Embahada sa Pilipinas, mokabat sa 17, 921 ang kinatibuk-ang populasyon sa mga Filipino dinhi sa Thailand. Gitaho usab sa Department of Employment of Thailand, ubos sa Ministry of Labour nga adunay 14,830 ang kasamtangang nagtrabaho nga galangkob sa pagtudlo, management, engineering, arkitektura, ug negosyo. Ug dul-an sa 4,000 ang wala marehistro o ana sa dili regular nga mga sektor, samtang ang nabilin gilangkoban sa mga tinun-an, kapikas, mga anak sa migrante, ug katong nangempleyo sa giilang mga buhatan.
Niadtong 2020 ug tunga-tunga sa 2021, gatosan pod ka mga Pilipino ang gipapauli sa atong panggamhanan tungod nawad-an man kini sa ilang panginabuhian agi sa pandemya nga nipukan sa tibuok kalibotan. Subo kaayong palandungon nga adunay koy mga suod nga higala ang napagan sa maong panghitabo. Wala sa plano ang ilang pagpauli. Bisan pa man sa maong panghitabo, mipatigbabaw gihapon ang dakong gugma sa Ginoo tungod kay liboan ka mga Pilipino, turista, mga nangindahay nga makatrabaho pagbalik o magsugod og trabaho, ang nakasulod tungod kay gipaluagan naman sa nasod ang mga tamdanan sa pagbiyahe.
Nag-Education ang Mass Comm
Nahuman nako ang kursong Mass Communication sa University of the Philippines in the Visayas Cebu College (UP Cebu na karon) niadtong Abril 25, 2002. Inay mosugod sa pagpangempleyo, nisugyot ang mahigugmaon nakong inahan nga si Nanay Fe, nga dili usa pagsugod og trabaho. Niya pa, pagdiskanso usa sanglit pila pod ka tuig ang imong pagbudlay aron maangkon ang gikaintapang diploma. Dugang pa niya, nga mintras nagrelaks usa, sulayan nako pagkuha og Certification in Professional Education (CPE). Aron mokuha sa Licensure Examination for Teachers (LET) ubos sa pagdumala sa Philippine Regulation Commission (PRC). Gawas pa, nindot kaayo ang gitanyag nga 10% lamang (kon wala ko malimot) ang bayrunon sa total tuition fee, usa sa mga benepisyo ni Nanay Fe sa iyang pagtudlo sa Western Mindanao State University – Dumingag Campus (WMSU). Tuod man, nakombiser gyod ko sa akong inahan. Gidasig pod nako akong mga suod nga higala nga silang Kuya Recar, (nahuman sa kursong Accountancy sa Mindanao State University – Marawi; nitaliwan na sa laing kalibotan niadtong 2016), ug Danna (bag-ong nigradwar sa kursong Industrial Engineering sa WMSU – Main Campus, Zamboanga City; anak pod og magtutudlo). Aron hingpit nga maangkon ang maong sertipiko, gikinahanglan nga mokuha og 18 units ug pasaron kini. Twenty-one units ang akong gikuha. Paniguro nga naa koy reserba kon ugaling magkinaunsa. Sadya ang among pag-eskuyla og balik, bisan tuod dili kini mao ang pinitik sa among tagsa-tagsa ka mga kasingkasing. Buntag ug gabii ang among pagtungha sa duha ka tulonghaan nga anaa mahimutang sa Barangay Caridad ug Barangay Dapiwak sa Dumingag, Zambonga del Sur. Uban sa grasya sa Ginoo ug makanunayong pagsuporta sa among mga pamilya, nahuman gyod mi sa among pag-eskuyla sulod lamang sa usa ka semistre.
Wala dayon ko nikuha og LET pagkasunod tuig kay lagi, wala gyod koy plano nga magtudlo. Galikay ko sa maong tawag. Gusto gyod ko magpalahi. Gusto gyod ko magbuho og akong kaugalingong lungag. Hinungdan nga mikuha ko sa kinaham nakong kurso, ang Mass Communication. Kadaghanan sa kaliwatan sa Evarretta (apelyido ni Nanay Fe sa dalaga pa), ang mitahan sa ilang kaugalingon isip usa ka magtutudlo. Gikan sa akong uyoan ug mga iyaan, mga igsoon, ug ig-agaw — ang pagkamagtutudlo maoy gipiling bokasyon. Ang among inahan, kanunay gyod nga isilsil sa among alimpatakan nga ang pagtudlo mao ang labing halangdon nga propesyon . Niya pa, ang tanang klase sa propesyon nagkinahanglan og usa ka magtutudlo nga kanunayng bukas sa pagtahan sa iyang kaugalingon aron pagtisok dili lamang sa maayong mga binhi sa kaalam; dalaygon nga ehemplo ug inspirasyon; pag-andam sa usa ka lig-on nga pundasyon sa hamugaway nilang kaugmaon; ug ang pagpaambit sa maayong balita nga bililhong pagkaon sa atong kalag.
Agosto 2004, nikuha ko sa PRC LET ug usa ang akong ngalan nga palarang nahulbotan sa tambyulo, pasiaw pa nako sa akong pamilya. Maong nakaingon ko kay wala man ko nagpulaw og rebyu o bisan gamay man lang nga pagpangandam nga maoy gibuhat sa kadaghanan. Para man god nako, kon mopasar ko maayo. Okay ra pod kon dili. Total, nakahuman naman ko sa akong unang kurso. Tataw gyod kaayo nga wala koy gana o interes sa pagtudlo.
Anang gabii sa bisperas sa maong LET, nangayo ko og senyales sa Ginoo. Nga kon uganing mogawas ang pangutana bahin sa Republic Act 7836 o Philippine Teachers Professionalization Act of 1994, “An Act to Strengthen the Regulation and Supervision of the Practice of Teaching in the Philippines and Prescribing a Licensure Examination for Teachers and for Other Purposes,” Iyaha kong papasaron. Ug tuod man, sa dihang misugod nako og tubag sa gihatag nga examination paper, nalisang apan nahimuot ko sa akong nabasa nga unang pangutana. Gusto gyod sa Ginoo nga mahimo kong usa ka magtutudlo! Nahanaw ang diyotay nga kakulba sa akong dughan kay dako naman akong kumpiyansa nga makapasar. Tibuok adlaw ang gigahin sa maong exam nga mahitabo lamang kausa sa usa ka tuig, sa panahon sa akong pagkuha (dili pareho karon nga kaduha na). Kon wala ko masayop, kutob alas singko sa hapon pagasukdon ang katakos sa tanang nangindahay nga makaangkon sa lisensiya sa pagtudlo. Ubay-ubay ka mga pangutana nga dili ko sigurado sa akong tubag. Unya kay gigusla naman ko og kay lagi, duol ra man ang Jollibee Colon sa University of Cebu – Main (UC Main, gipahigayon ang maong exam), nakahukom ko nga bulitan gihapon nako gamit ang lapis, ang mga numero sa pangutana nga galibog ko sa saktong tubag. Gadaguok naman gyod ang akong tiyan ug ang akong hunahuna giyak-an na sa bag-ong gihaon ug lamiang Chickenjoy, French fries, Jolly spaghetti, ug burger – paspas kaayo kong nakasanggot! Nibarog ko sa akong gilingkoran ug mihatag sa akong papel sa among proctor. Iyaha pa gani kong gipangutana og sure na ba ko sa akong mga tubag kay aduna pay nabilin nga duha ka oras. Igo lamang akong mitando ug mipahiyom, mitan-aw sa mga kaubanan nga duko og basa-kudkod. Naa toy usa ka examinee, nga gipaningot og hagkot. Gapunay nalang kini og tungab sa gibalon nga tubig sulod sa mora kadak-a og pitser. Aduna pod toy laing usa nga gapunay og hidhid sa White Flower balm oil. Samtang ang uban, ang pagkitkit og dulse maoy gipahimungtan. Ako ang pinakaunang nigawas sa among room ug sa wala pa ko nibiya, gibinlan ko sila sa akong panalangin.
Hello Thailand!
Mayo 4, 2012, mao kini ang unang adlaw sa akong paghalok og balik sa Bangkok, Thailand. Apan niining tungora, isip usa ka OFW. Nahitaak na ako dinhi isip turista niadtong Pebrero 2009, kauban ang akong pamilya. Napulo ka adlaw ang among gigahin aron pagsinati sa kadagaya sa bahandianong niyang tradisyon ug kultura nga dayag sa namunginging mga templo; modernong arkitektura ug imprastraktura; pagtagamtam sa world-class ug lamiang mga pagkaon; ang makahupay sa balatian nga Nuat Thai o Thai massage (nakadawat og pasidungog gikan sa United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization o UNESCO niadtong 2019) dinuyogan sa nagkadaiyang klasikong arte sa Thailand sama sa Katitikan, Drama ug Pelikula, Musika ug Sayaw, Visual arts, Crafts, ug uban pa.
Dili gyod nako ikaulaw o ikalimod kon unsa kadako ang papel sa akong inahan sa akong paglangyaw. Si Nanay Fe ang nagtuboy kanako hinungdan nga sa hinayhinay, akong nakat-onan ug napuy-an ang kinabuhi ug pagkinabuhing mahisama sa yano nga Tayutay (bunyag namong mga Bisaya sa mga Thai). Sa iyaha usab nako nasayran nga daghang mga Pinoy ang gatudlo dinhi. Buot pod niyang magamit ang akong Teacher’s license nga hagbay rang nanampiling kay wala man gyod nako panumbalinga. Natandog ko sa dihang namulong si Nanay Fe nga daghan intawon kaayo ang nagluhod og nag-ampo, mibuhat sa nagkadaiyang klase sa panata aron lang gyod makahupot sa maong lisensiya. Apan idlas kaayo kini sa ilang mga palad. Ug ako nga wala nangandoy ug nagsakripisyo sama nila, mao naman hinuon ang bulahang nakasalo sa grasya ug wala kini pahimusli sa maayo nga paagi.
Bukas nakong gidawat ang hagit sa akong inahan. Wala ko nagduhaduha sa akong gihimong desisyon. Tungod pod kay wala koy gikawilihan o kaha mopugong kanako kon ugaling mobiya ko sa atuang nasod. Silang Tatay Goniong, Ate Lynlyn, Ate Gingging, ug Ate Mimie, kanunay nga gapaluyo ug hugtanon ang pagsuporta sa akong mga desisyon sa kinabuhi. Nagdalidali dayon ko sa pagpangabkab sa internet ug gisearch sa Google ang “English teacher, Filipino, Thailand.” Tuod man, gapusot-pusot ang mga inpormasyon nga nibalandra sa akuang monitor. Didto nako nakita ang Maryvit School Pattaya nga anaa mahimutang sa Pattaya City, Chonburi. Ug tungod sa maong ngalan, matuohon ko nga usa kini ka Catholic private school nga bukas sa pagdawat sa mga tinun-ang Budhista, Muslim, ug uban pa. Wala kaayo ko masuhito sa maong lugar, hinungdan nga nangaykay na pod ko og dugang inpormasyon aron sa pagsuta kon asa gyod ni dapita sa Thailand. Kasagaran man god sa akong madunggan gikan sa mga higala nga nag-tour sa maong nasud, Bangkok ug Phuket dayon ang ilang ipasiatab. Ang Pattaya diay anaa mahimutang sa sidlakang bahin sa Thailand. Gigasahan pod ang maong lugar sa daghang maanindot nga white sand beaches. Usa diay pod ni sa mga paborito kaayong destinasyon sa mga turista gikan sa Uropa ilabi na gyod ang mga Ruso. Bangkok, Phuket, Chiang Mai, Ayutthaya, ug Pattaya ang nabantog nga “Big Five” tourist attractions sa Thailand. Mapasigarbuhon usab ang Pattaya nga mihupot niining mosunod nga mga bansagon: Pearl of the Gulf of Thailand, Hawaii of the East, Party Capital of Thailand, Resort City, Water Sports Capital, ug uban pa. Gianggaan pod diay kini og “Sin City” nga nakapasamot sa akong kaikag aron molupad dayon padulong sa Thailand. Buot gyod nakong personal nga masuta ang tanghaga nga gisapupo sa maong siyudad.
Gi-email dayon nako akong application letter ug Curriculum Vitae (CV) sa tag-iya sa maong eskuylahan. Matay pa, ang maong tunghaan ra ang akong gi-aplayan. Bisan tuod ang Bangkok maoy kapital sa Thailand, apan wala ko mahaylo sa pagpangaplay. Para man god nako, daw managkaluha ang Bangkok ug Manila: trapik, bahaunon, nagkayagaw nga klase sa polusyon, ug uban pa. Human nako mapadala ang maong aplikasyon, wala nako naghandom nga makadawat pa og tubag. Kon replyan ko sa tag-iya, maayo. Kon dili, aw, dili pod ko angayang maluya. Kani laging atong kaugalingon ra ang gibuhi, lahi ang atong paminsar ug panlantaw kon itandi anang adunay magpunay og yangungo ug bagulbol kun asa na gipadpad ang atong suweldo.
Samtang nalingaw ko sa akong pagkitoykitoy tungod sa maanindot nga mga hulagway ug videos nga akong nakit, didto nako nasayran sa unang higayon nga ang opisyal diay nga pangalan sa Bangkok kay Krung Thep Maha Nakhon Amon Rattanakosin Mahinthara Ayuthaya Mahadilok Phop Noppharat Ratchathani Burirom Udomratchaniwet Mahasathan Amon Piman Awatan Sathit Sakkathattiya Witsanukam Prasit o Siyudad sa mga Anghel, sa inato pa ug hamubong bersiyon. Ug tungod niini, nakuha niya ang pasidungog isip adunay pinakataas nga ngalan sa lugar sa tibuok kalibutan.
Milabay ang duha ka adlaw, nakadawat ko og tubag gikan sa maong eskuylahan. Gisaysay sa maong email ang pagpili og adlaw ug oras alang sa pagahimuong Skype interview. Sa laktod nga pagkaistoryan, nadawat ko. Gipadad-an dayon ko og kontrata ug didto gibatbat ang mga angayan nakong andamon ug buhaton aron mahimong legal ang akuang pagpangempleyo.
Wala ko kasabot sa akong gibati. Galutaw ang akong hunahuna sa tataw nga kamatuoran nga mobiya na gyod ko sa atuang nasod aron mahimong usa ka magtutudlo.
(Ipadayon)
Si Gerwin Vic Evarretta Bhuyo usa ka magtutudlo nga OFW sa Bangkok, Thailand. Kinaham niya ang pagkuha og mga hulagway, pagsulat og balak ug sugilanon. Kon walay kakulian, magyampungad ni siya sa mga ipahigayong book sale event.