"Hapit Nata, Nay?"

Puno na kaayo ang jeep. Dili na makayag higot sa kundoktor ang bukag sa marang kay ang atop sa jeep gitabunan nag mga bukag sa mga prutas ug sako sa bug-at nga bugas ug mga panaliton. Itom ang aso nga gisuka sa tambutso pagkahuman ug paandar sa drayber. Sa sulod, ang mga namaypay nga mga pasahero nahimutang ra gayud kay makalarga na sila, makabalik na sila ug bukid.

Guot pud kaayo ang sulod. Ang dapat baynte nga manakay nahimung traynta. Ang uban nagsabak, ang uban nagkabit sa gawas, ang uban nanindog, labaw na ang mga batang walay mahimo kung dili musuksok aron makauli. Usa na si Ondong—ang sinko anyos nga batang itom pa sa kagabhion. Ang usa ka kamot ni Ondong nagkapyot sa tayaon nga bakal, ang isa, nakakapot sa kamot sa iyang inahan. Niginhawa si Ondong, pero ang iyang nasimhot kay ang baho nga singot sa mga kalawasan sa naglingkod palibut kaniya, ang mga baho sa isda, karne ug gulay nga dala-dala nila, ang baho sa syudad nga ila nang biyaan.

Pero ang pinakanasimhot ni Ondong kay ang tsokolate sa silupin sulod sa bag sa iyang inahan. Ang tsokolate ra gyud ang madala niya sa bukid.

“Unya na ni kauna Ondong,” ana iyang inahan wala pa lang sila kasakay sa jeep. “Unya na ni pag-abot sa balay.”

Kadugay ba mularga, ang ingon sa bata sa iyang kaugalingon.

Kay ang jeep wa pa galihok, gahulat pa sa gas nga ginapalit sa kundoktor.

Pila pa ka minuto ang nilabay bag-o nilarga ang sakyanan.Nisulod ra gayod ang hangin sa alimuot nga jeep. Nihalok kini sa aping ni Ondong. Bugnaw kini. Gihugot paggunit sa bata ang iyang kamot sa bakal. Wala’y oras para maglihok kay mabuak ang mga itlog nga naa sa iyang tiilan.

Nituyok ang mga ligid sa jeep ug nihawa kini sa iyang gi-parkingan. Nilarga kini paggawas sa baho nga terminal. Nakauli ra gyud.

Nitan-aw si Ondong sa gamay’g buslot sa bintana. Pila pa kaha ka bulan ang mulabay bag-o niya makit-an pag usab ang talan-awunon sa syudad nga lahi ra gyud sa Marilog nga iyang gika-adnan? Pila pa kaha ka pasko ang iyang hulaton bag-o makapalit ug bag-ong tsokolateng makaon niya?

Ang tsokolate, ana ni Ondong.

Gikuhit niya ang kamot sa iyang katulugun nga inahan. Nitaas nga kilay niini, nangutana kung unsa’y problema.

“Ang tsokolate?” pangutana ni Ondong.

Nitudlo iyang inahan sa bag nga gunit niya. “Naa sa supot. Ayaw’g samok kay matulog ko.”

Dili mapahimutang si Ondong, dili kahulat. Sa tibuok kinabuhi niya, kaduha palang siya ka-kaon ug tsokolate, kaduha pa lang niya natilawan ang katam-is niini. Di na siya kahulat para sa ikatulo.

Ang dalan nga gitahak sa paspas nga jeep taas na. Gikapoy na’g tindog ang bata. Ang singot niini mura nag suba sa iyang itom nga aping. Dili siya katrapo kay naay gikaptan ang duha niya ka kamot.

“Hapit na ta nay?” pangutana niya sa inahan.

“Dugay pa,” tubag sa inahan. “Katulog sa diha.”

Pero unsaon ba niya pagtulog kung nagtindog siya?

Nilabay ang pila ka minuto. Naa nay batang gamay nga nihilak. Naa nay ga-reklamo sa ka-igang. Wala gyud na kuhaan ang pasahero sa jeep, wala gyud nakuhaan ang mga sako ug bukag sa gulay nga bit-bit niini.

Gikuhit ni Ondong pag-usab ang iyang inahan.

“Nay, hapit na ta?” pangutana niini.

Ni-lingo ang inahan. “Dugay pa.”

“Tagaan pud nato si tatay nay ha?” ana si Ondong. “Wala pa pud siya kakaon ug ing-ato. Si ate Liway pud ma, ug si Doydoy. Basin lamian sila nay. Ikaw pud nay. Nay ha?”

Nitando nalang ang inahan. Isa lang ka tsokolate ang naa sa iyang supot, kabalo siyang dili to makaya’g tunga sa ilang tanan.

Traynta minutos na ang niagi. Duha pa lang kapasahero ang ninaog ug gipulihan kini sa mga nagtindog. Pero wala kapuli si Ondong. Nagtindog siya… ug magtindog pa hangtod Marilog.

“Hapit na ta nay?” Nangutana na pud si Ondong.

Wala nitubag ang natulog nga inahan niini.

“Nay, layo pa ta nay? And tsokolate nay ha, basin makalimtan nimo.”

Wala’y laing mahimo ang bata kundi mutan-aw sa nagsayaw-sayaw nga dalan nga ilang gina-agian. Pa-liko-liko kini ug ang jeep ang pinakapaspas nga naga dagan diri. Hugot ang pagkahigot sa mga bukag sa taas… ug ang gunit ni Ondong sa kamot sa iyang inahan hugot pud.

“Nay,” gi-kusi niya ang natulog nga inahan. “Nay, ayaw nag katulog nay, kay basin malapas ta.”

Wala kini nimata. “Dugay pa ta maabot, nay?”

“Paghilom Ondong,” nakamata ra gyud ang inahan. “Katulog diha kay layo pa ta.”

Nipiyong iyang inahan pag-usab. Si Ondong, dili kahulat, hinay-hinay nga gihulbot ang gamay’ng bag sa kamot sa inahan kung diin gitago ang tsokolate. Pero nasakpan kini. Nisiga ang mata sa inahan ug gibunalan ang kamot ni Ondong.

“Ingo’g unya na ni pag uli!” nisyagit siya ug nihilak ug kusog si Ondong. Napuno ang dyip sa iyang siyagit.

Gi-ipit ug hugot sa inahan ang bag sa iyang ilok para dili kini maabot sa iyang anak.

“May pag maghilom ka Ondong,” ang ingon niya.

Isa ka oras na ang nilabay ug igang gihapon kaayo ang sulod sa jeep. Nihilom na ang bata. Ang inahan niini ginabantayan siya ug ang ilang mga karga nga naa sa salog. Nagsugod na ug ka-lubak ang dalan nga ilang gina-agian.

“Hapit na ta nay, no?” ang pangutana ni Ondong.

“O nak,” tubag sa inahah.”Pag-andam na dira.”

Nitando ang bata. Ang mug-ot niini napulihan ug dakong ngisi. Maabot na gayud sila. Makaon na gayud niya iyang ginahulat.

Nituktok ang inahan ug nihunong ang jeep.

“Dal-a ang ubang karga Ondong.”

Gikuha ni Ondong ang bug-at nga silupin kun diin gisulod ang mga tinapa ug odong nga sud-an nila para sa tibuok semana.

Naglisod sila ug gawas tungod sa kaguot. Daghan pud ug bitbit ang inahan samtang pagawas kini. Gilakangan ni Ondong ang mga karga sa iyang atubangan ug nakagawas ra gayud. Bugnaw ang hanging nga nitagbo kaniya—ang hanging nga gikan sa daghang kahoy sa palibot.

Ni-pliti na ang inahan ug nilarga ang dyip.

“Dali na, Ondong,” ang iyang ingon. Isa pa ka kilometro ilang baktason para maka-abot sa ilang balay.

Mulakaw na unta si Ondong sa dihang naa kini napansin sa iyang inahan.

“O? Unsa man imong ginahulat?”

“N-nay… asa imong bag?” ang pangutana ni Ondong, kay ang iyang inahan nagakapot ug duha ka karga sa iyang kamot, pero wala kini dalang gamay nga bag.

“Pisti…” natingala ang inahan. “Gi-ipit man nako to sa akong ilok.”

“Basin nabilin sa jeep, nay!” Paspas nga gibiyaan ni Ondong ang iyang dala sa yuta. Nidagan siya pabalik ug gipangita ang bag sa dalan. Wala siya’y nakit-an. Ang jeep wala na pud, dugay rang nilarga.

Nihilak si Ondong. Nihilak siya ug maayo, nagbundak-bundak sa iyang mga tiil.

Giduol siya sa inahan niini. “Sagdi lang, naa man diri akong pitaka sa bulsa, wala man kaayo to’y sulod.”

“Pero ang tsokolate?”

Gitan-aw sa inahan ang mga luha sa anak ug gigakos siya. “Ayaw na’g hilak Ondong, palitan lang tika ug usab pag makaadto napud ta. Ayaw na’g hilak.”

“Pero… kanus-a… kanus-a pata makabalik ug usab, Nay?”

Nihilom ang inahan. Gihalukan niini ang agtang sa anak. “Ayaw na na’g huna-hunaa, Ondong. Ang maayo, nakauli tang duha.”

“Pero sila tatay nay? Si Doydoy ug si Ate Liway?” nikusog pag-ayo ang hilak sa bata, ang sip-on ug luha ani nagtagbo. “Nay. Dili na sila kakaon ato, Nay. Dili nami kakaon ato Nay.”

“Ondong,” gigunitan sa inahan ang nawung sa bata ug gitrapuhan ang luha niini. “Makasabot man to sila. Ayaw lag saba nga nagpalit ta’g tsokolate.”

“Pero Nay—”

“Dali na Ondong, manguli nata kay basin mag-ulan na.”

Nitalikod ang inahan ug nagsugod ug lakaw.

“Ondong?” gitawag niya ang anak kay wala pa kini nilihok.

“Nay…” padayon ang paghilak sa bata. “Nay…”

“Pagdali na. Bahala ka, biyaan taka.” Nibaktas ang inahan.

Napugos si Ondong nga mubaktas, dala-dala ang mga odong ug tinapa nga naa sa silupin. Nag-baktas siya nga naghilak, layo sa iyang inahan, walay plano nga makipag-istorya sa iyaha. Dili na siya gusto muuli, kay ang iyang huna-huna naa gihapon sa tsokolate.

—
Reil Benedict S. Obinque was born on June 11, 1997 in Kiblawan, Davao del Sur.
A second year student of Ateneo de Davao University taking BSED-Mathematics, he was a fellow of the 2014 15th Ateneo de Davao Writers Workshop.