Sa paborito nga café sa akong anak nga nahimutang daplin sa dalan, nakit-an nako ang pamilyar nga hulagway gikan sa iyang mga sugilanon. Milingkod ang maong binuhat sa iyang naandang dapit sa may bintana, diin ang silaw sa adlaw nagpasiga sa iyang nawong, sama sa suga nga nagpahiluna sa usa ka talan-awon sa pelikula. Uban sa iyang daan nga itom nga backpack ug paper bag nga puno sa bag-ong mga libro, si Carlos, nga nagsugod pa lang sa iyang panaw sa kolehiyo, nalingaw sa pagbasa sa Riverrun: A Novel ni Danton Remoto.
Tabunok ang maong libro sa mga tema nga naglangkob sa nagkadaiyang mga LGBTQIA+ nga kasinatian ug panglantaw sa kinabuhi. Wala kapiog ang nagkadaiyang kasikas sa maong café—ang naghinay nga tingog sa espresso machine, ang pagsigi og piyak sa pultahan, ug ang mahuyang nga agik-ik sa mga kustomer. Bisan pa man niini, giunlod ni Carlos ang kaugalingon sa mga panid sa libro. Sa iyang nawong, makita ang pagkadani, sama sa usa ka magpapanaw nga nakit-an ang usa ka bag-ong kalibotan.
Samtang naghulat ko sa akong black coffee, dili nako kapugngan ang pagdayeg sa malinawon ug gimahal nga nahimong tipik sa kalibotan sa akong anak. Pinaagi sa taho niya bahin sa iyang mga pagkat-on sa eskwelahan ug mga higala, nasayran ko nga kini nga café nahimong dapit sa iyang kahupayan. Usa kini ka lugar diin mahimo niyang isabwag ang iyang mga damgo ug kabalaka, ug mahimo siyang magpuyo nga siya mismo, gawas sa mga gapos sa mga gilaoman sa katilingban.
Kalit nga naabli ang pultahan ug naghari sa tibuok lawak ang katagning sa door chime. Usa ka grupo sa mga batan-on ang misulod ug ang ilang kalagsik midugang sa kasanag sa palibot. Miadto sila sa usa ka lamesa nga duol sa nahimutangan ni Carlos. Si Theo, lagmit mga 30 anyos na, ang nangulo sa grupo ug mapasigarbuhong nagsul-ob og Pride flag pin sa iyang dyaket. Aduna siyay kahamtong nga maoy nakapalahi sa iyang mga higala, ug makita ang iyang pagkamatinud-anon sa iyang kaugalingon.
Ang ilang paghudyaka milanog sa kawanangan, pagmatuod sa kalawom sa ilang panagsuod. Bisan tuod og ang atensiyon ni Carlos anaa sa librong gibasa, daw bato balani nga gihigop siyang nagsud-ong sa kaambongan sa maong lider. Sa iyang mga mata, makita ang kahinam ug pagkamaulawon. Usa ka kasinatian nga lagmit dili niya gusto ipakita, apan dili niya malikayan.
Wala siya masayod nga nasaytan na diay siya ni Theo dihang misulod ang ilang pundok, tungod sa iyang gibasa ug sa talagsaon niyang heksagon nga antiyohos. Nahimuot si Theo sa iyang nakit-an ug nidayeg sa maong talan-awon. Ug tayming pod nga bakante ang lamesa sa iyang tapad.
Gibuak ni Theo ang kahilom pinaagi sa pagdunol sa tray sa bag-ong gihaon nga cookies ngadto kang Carlos. Lisod gyod kining balibaran tungod kay gawas nga mao ni iyang kinaham, nikulikot sa iyang ilong ang nangalimyong kahumot niini. Mapasalamaton niyang gidawat ang maong gitanyag ug iyang gisuklian og pahiyom duyog sa namintanang kandiis, ang binuhat nga adunay kaisog sa pagtimbaya kaniya.
Ang bayloanay sa kahilom tali nilang duha naglaraw sa bul-og sa pagrespeto ug pagsabot. Wala niini kinahanglana ang gamhanang mga pulong. Ang yano nga paghatag ni Theo og cookies, naghatag og lawom nga kahulogan diha sa pagkamaayo ug pagdawat. Sa ilang hilom nga panag-uban, adunay linugdangan nga paglaom nga ang ilang pagkaila mahimong mas lawom ug mas makahulogan.
Samtang padayon siya sa iyang pagbasa ug pagsimasima, dili matukib ang iyang lawom nga pagpasalamat sa nadawat nga pagtimbiya. Ang yanong lihok sa paghatag dili lamang mipasilaob sa kamaya sa iyang adlaw, apan gipalig-on usab niini ang tiunay nga kahulogan sa diyotay nga paagi diha sa pag-amuma sa tawhanong pakiglambigit.
*
Usa ka gabii, upat ka dekada ang milabay, samtang ang bulan nagdan-ag sa kawanangan ug ang iyang kahayag nakighagwa sa mga anino sa kadalanan, mibalik ang akong kasingkasing sa tinipigan nga anib sa akong kinabuhi.
Sa akong pagkabatan-on, miabot si Sweetie—usa ka hinigugma nga giluom sa hilom. Buot nakong ibalandra ang among panaghigugmaay, apan gialirongan kami sa nagkadaiyang matang sa hinagiban nga andam moduslak ug mopatay sa kalipay.
Siya ang akong kauban sa mga adlaw nga naglunang sa kahayag ug sa mga gabii nga dinuyogan sa mga nagbayle nga mga bituon. Sa among kasingkasing, gitisok ang usa ka binhi sa dili mahulagway nga kalipay, bisan gisapwang sa kahadlok sa mga pulong nga dili malitok.
Sa matag pahiyom ug lihok, gisuklian namo ang kalandrakas sa kalibotan pinaagi sa kahilom nga mas kusog pa sa pagsiyaok. Bisan tuod giluom namo ang among gugma, nagpabilin kining buhi sa among kasingkasing—sama sa binhing moturok bisan sa yuta nga gigapos sa kahadlok.
Dili na maihap kung kapila naghulaw ang panudlanan sa among balay, samtang padayon nga gatubod ang ilang bahandi. Apan wala niya kini himoang rason aron mopatigbabaw, kundili nagpabilin siyang mapaubsaon ug nakigsuod kanako.
Sa among pagkabata, bisan pa sa mga pagsangko sa mga pamalaod ug mga pagdili sa katilingban, gipakita namo ang dakong pagsabot sa usag-usa—sa mga lihok ug pahiyom nga mas buhi pa kay sa mga pulong. Kanunay mi nga magkuyog padulong sa tunghaan, ingon man sa pagpauli. Magdungan usab kami sa pagpangaon panahon sa recess ug tingpaniudto. Bisan sa pagdula, kanunay ming bakas. Ug ingon man diha sa pag-ambitanay sa among mga damgo—mga tinipigan nga sugilanon nga among giampingan. Ang mga butang nga dili masulti, napadayag sa mga lihok ug mga panglantaw nga magka-uyon bisan walay tingog.
Nunot sa tambag sa akong inahan nga mahimong magtutudlo, bulahan ko nga nakasulod sa Cebu Normal University. Siya, nadawat sa UP Diliman aron mokuha sa kursong chemical engineering. Didto na nabugto ang kutay sa among panag-uban.
Managlayo man tuod kami ni Sweetie, apan nagpadayon sa pagkayab ang mga hinagawhaw sa among panaghigugmaay. Gigalam namo kini diha sa panagbayloanay namo og mga sulat nga nagpasabot sa among mga hunahuna sa matag okasyon. Adunay mga higayon nga maglong distance call siya nako matag Domingo. Ug iya na kining nabatasan. Apan ako siyang gipasabot nga dili na magsige og tawag sa balay kay gasto kaayo. Gawas pa, magduda na unya silang Mama ug Papa.
Ang paglabay sa panahon, sama sa kusog nga hangin, mitultol ngadto sa dili kalikayan nga panagbulag. Usa ka kasinatian nga miatubang kanamo sa matag liko, nangita og kahulogan kon giunsa namo pag-impluwensiya ang usag usa.
Ang kataposang panamilit nahitabo sa usa ka luna diin didto namungingi ang mga handomanan sa among pagkabata. Ug sa maong dapit, wala na kinahanglana nga litokon pa ang mga pulong nga gilibod sa mahika kay nabungat naman kini sa mga inalisngaw sa among pagbati.
Sa among panagtagbo, naghilak siya, nagasaysay sa bag-ong hugna sa iyang kinabuhi. Moadto siya sa dapit diin ang mga balod molilok og bag-ong sinugdanan. Ang hangin magdala og bag-ong mga damgo. Ug magtukod siya og pamilya uban ang iyang bana. Gigakos ko siya og hugot, apan wala ko tugoti ang akong mga luha sa pagdahili.
Among gipanumpa nga dili lukaton ang gugmang migamot na sa among kasingkasing. Usa ka buhing saad nga magkita mi puhon bisan pa og aduna nay mga apo. Kining kataposang panaghimamat, nagpahinumdom kanako sa gahom sa gugmang gitago, sa pagpangandoy ug pagdawat nga nga walay pagkunhod bisan pa sa bul-og sa panahon.
Pagkahuman sa mga handomanan, mibalik ko sa kasamtangang kahimtang sa café uban sa bag-ong panglantaw sa kinabuhi. Ang tanang nahitabo kaniadto, bisan pa gugmang gapuyo sa langob ug mga pagsulay, naghatag og dakong kahulogan sa akong pagdawat sa akong anak. Ang kasinatian sa café, nga puno sa mga yano nga pag-ambitay, nagpangayo og dakong paglaom alang sa kinabuhi.
Sa dihang nahurot ang iyang iced matcha latte, mitindog si Theo ug mihatag og kaway kang Carlos, nga mibalos usab og pahiyom. Wala magkinahanglan og mga pulong, apan ang ilang mga mata nagsugilon sa ilang mga gibati. Usa ka pahiyom nga puno sa kahulogan. Usa ka simpleng pag-ilaila nga mobuswak sa umalabot.
Natagak ang lusok sa akong mga luha tungod sa akong nasaksihan. Dili nako malikayan nga maghunahuna bahin sa akong anak, kinsa, sama ni Carlos, miyembro sa LGBTQIA+. Bisan tuod wala namo tukia kining bahina sa iyang kinabuhi, ang pagkamabination nga akong nakita naghatag kanako og kadasig aron magpabiling bukas ug matinabangon.
Nasabtan nako nga dili tanan kinahanglan isulti. Ang bayloanay sa hilom mas makahulogan kay sa bisan unsang pagpasabot pinaagi sa mga pulong. Sa akong nakita nga pag-ambitay sa cookies ug mga pahiyom, mas napamatud-an nako ang kabug-at sa yano nga pagdawat ug pagsabot.
Sa pagbiya sa café, misantop sa akong hunahuna ang mga panghitabo kaganina. Bisan pa nga ang kangitngit nihabol kanako, ang panumduman sa kahayag sa adlaw ug ang kainit sa tawhanong koneksyon naghatag og paglaom ug katin-awan. Gipahinumdoman ko niini bisan sa pinakangitngit nga mga gutlo sa kinabuhi, ang yanong mga lihok makadugtong sa mga kal-ang ug makatandog sa kasingkasing.
Ug kini makapalig-on sa panginahanglan sa gugma ug pagsabot sa akong relasyon sa akong anak. Ang hulagway sa init nga tasa sa black coffee nagpadayon sa akong hunahuna—usa ka simbolo sa kainit nga buot nakong ipaabot kaniya, ingon nga ang kahayag sa adlaw nga akong nasaksihan karon magahatag usab og kahayag sa among kaugmaon isip inahan ug anak.
Si Gerwin Vic Evarretta Bhuyo usa ka magtutudlo nga OFW sa Bangkok, Thailand. Kinaham niya ang pagkuha og mga hulagway, pagsulat og balak ug sugilanon. Kon walay kakulian, magyampungad siya sa mga ipahigayong book sale events.