(kataposan)
WALA MOTINGOG si Luningning. Apan maaninaw sa iyang nawong ang pinugngan nga pahiyom. Giubanan niya ang dalaga sa atabay sa tiilan sa bukid. Iyang gisulayan pagkapot ang kamot. Wala motutol ang dalaga.
Human sa kapin sa bulan niyang pangamoral, nauyab niya si Luningning. Usa ka buntag, iyang gidani ang dalaga pag-adto sa dapit nga gisalipdan sa labong nga bugang. Iyang gihalog ug gihagkan ang dalaga. Nabati niya ang pangurog sa lawas sa babaye. Tungod ba sa kahadlok o sa nagsalimuang nga pagbati?
“Mouli na ko, Sir,” ni Luningning pa nga milingkawas sa iyang gakos.
“Sige, ugma magkita ta pag-usab dinhi.”
Pagkaugma, midiretso sa siya sa dapit nga gisalipdan sa bugang. Nagpaabot kang Luningning. Miabot ang dalaga pas-an ang sag-ob nga kawayan. Gisandig sa dalaga ang sag-ob sa nag-igdal nga bato.
Anad siya unsaon paghaylo og babaye. Gisulayan niyag gakos si Luningning. Wala kini molihok sa iyang gibarogan. Iyang gihagkan sa aping. Wala molingiw ang dalaga. Iyang gihagkan sa ngabil. Migakos si Luningning kaniya. Nag-abot ang ilang mga baba. Nag-ukob. Wala mobalibad ang dalaga nga iyang gipahigda sa yuta apan nagdumili nga huboan sa iyang sinina. Nahapla ang sagbot nga naligsan sa ilang lawas. Nalimot si Luningning sa kaugalingon ug mipasignunot sa labing praymal nga hunat sa tawo.
Ang iyang kasinatian kang Luningning nakapalig-on sa iyang pagtuo nga ang pakighilawas usa ka maayong magtutupong. Way gipihig ang kagana ug kalipay nga ikadalit niini. Way kalainan sa burong ug inosente – sama kang Lunngning ug sa edukado ug sopistikado sama kaniya.
“Ayaw baya kog luibi, Sir. Misalig baya ko nimo mao nga akong gitugyan ang akong lawas kanimo,” ni Luningning pa nga namapha sa sagbot sa iyang sinina.
“Di ko magluib kanimo. Saad ko kana, Luningning.”
“Basta, Sir. Magmahay gyod ka kon imo kong biyaan human sa nahitabo kanato.”
Mitutok si Luningning kaniya. Iyang nakita ang misiga niining mga mata. Apan daklit ra kadto kay midungo ang dalaga.
Gusto niyang magdugay ang panag-uyab nila ni Luningning bisag dili mahimong makigminyo sa dalaga kay minyo siya. Butang nga iyang gililong kang Luningning. Ang tinuod, kaulag ug dili gugma ang iyang nga gibati ngadto kang Luningning. Dihang gibalhin siya sa laing lugar, sayon ra niyang gilubong sa kalimot si Luningning. Sekreto ang ilang relasyon ni Luningning busa dili mosugot ang dalaga nga padal-an siyag sulat. Gusto ni Luningning nga personal siyang magpakita sumala sa iyang gisaad sa iyang pagbiya. Apan wala niya batia ang kaikag nga makigkita sa dalaga nga siya ang nakapusgay ang kaulay. Unya usa ka adlaw niana, nagkita sila ni Esteban, ang kanhi kauban niyang maestro, sa opisina sa district supersisor.
“Mike, suod man nimo si Luningning?”
“Luningning?” Nagpakaaron-ingnon siyang nagdumdom sa ngalan.
“Kadtong anak sa pamilyang Aliwaswas.”
“Ah! Kadtong tigsag-oban sa atabay. Ngano man?”
“Patay na siya. Naghikog.”
“Ha! Unsang hitaboa?”
“Gikasab-an sa iyang ginikanan kay naburos. Ug dili motug-an kon kinsa ang amahan sa bata nga iyang gisabak.”
Hilabihan ang iyang kakurat sa balita, apan milingaw siya aron dili makamatikod ang iyang kaestorya. Bisan pa, sa pangutana ni Esteban nagtuo siyang may kasayoran kini sa iyang relasyon kang Luningning
Nianang pagkagabii, samtang naghunahuna kang Luningning, gituhil siya sa kaamgo nga sa ilalom sa panimuot (subconsciously) gihasol ang iyang konsensiya sa dakong sala nga iyang nabuhat ngadto sa usa ka inosenteng binuhat.
Naputol ang iyang paghanduraw sa ngiyaw sa iring sulod sa iyang lawak. Iyang giliraw ang iyang mga mata. Gisuhid ang kangitngit. Gipangita ang gigikanan sa makapanlimbayot nga ngiyaw. Apan walay anino ang kangitngit. Wala siyay nakita gawas sa mga mata nga nagpabilin diha sa tiilan sa iyang higdaanan. Nagpabilin ang pagtutok sa mga mata. Ang kahait sa tutok niini mitusok sa iyang kaunoran, sa iyang kabukogan. Mitindog ang balahibo sa iyang tangkugo. Mikuyamang ang kabugnaw sa iyang panit. Misagunson ang kubakuba sa iyang kasingkasing. Gilumsan siya sa di matukib nga kalisang.
“Pasayloa ko, Luningning. Gibasolan ko ang akong pagluib kanimo. Ayaw na kog paantosa. Sunoga ko sa nagdilaab mong kapungot. Patya ko aron mabug-os ang imong panimalos. Palabihon ko ang kamatayon kaysa buhi nga gigamhan sa hilabihang kahadlok. Maluoy ka intawon, Luningning. Hataas na ang akong pag-antos. Ayaw na kog paantosa.”
Way tubag sa iyang pangaliyupo. Apan mianam pagkupas ang kasiga sa mga mata. Hangtod gilamoy kini sa kangitngit. Usa ka ngiyaw ang iyang nabati ug daklit niyang naaninaw ang dakong iring nga migawas sa iyang lawak agi sa siradong pultahan.
“Salamat, Luningning. Salamat.” niya pa nga inanayng gihuwasan sa kalisang.
-Kataposan-
Nisakmit kining sugilanon og ikaduhang ganti sa BATHALAD-Mindanao Tigi sa Sinulatay Tuig 2018. Unang napatik sa Bisaya, Enero 31, 2018. Miretiro nga DILG Provincial Director si Emeterio Sumagang tuig 2005 , human sa kapin sa katloan ug pito ka tuig nga serbisyo sa gobyerno. Siya ang kasamtangang Pamuno sa Lubas sa Dagang Bisaya (LUDABI) sa Valencia City. Ang libro nga iyang nasulat mao ang The River of My Youth (a memoir), Twilight Years (reflections of a senior citizen) ug Pad-edad nga Makahuloganon ug ubang Gumalaysay. Ang iyang mga sugilanon, gumalaysay, balak ug artikulo napatik sa magasing Bisaya.