Sa naawop na ang tanang daob sa palibot, nakita ni Supremo Ambangon ang walay kibo nga anago sa duruha ka mga manulunda sa tribu sa lingkoranang minaomao. Dihadiha nangurog ang kaunoran ni Supremo Ambangon sa talagsaong kahinam sa paghinunahuna sa kabigot sa mga lawas sa duruha. Dugay na niya kining gipangandoy nga makab-ot ug matagamtaman. Busa, sa walay daghang liko-liko, gimandoan niya sila si Merisa ug Sada nga manghigda na sa laing katunga sa payag-payag. Sanglit ubos sila sa gahom sa supremo sa ilang kulto, walay nahimo ang duruha gawas sa pagsunod sa mando nga sama sa buotang piso. Ilang gipatung-an ang supremo kansang hubo nga lawas gihikom sa ataong kangitngit sa tungang gabii.
Pagkataudtaod, mimando si Ambangon sa duha ka inosenteng ulay: “Kinahanglan habolan usab ko ninyo sa inyong hubo nga mga lawas aron moiway ang kakamig sa higayon.”
Pila ka gutlo…
“Unsa man kining gihimo nimo, Talahorong Supremo, nga nagbalhin-balhin ka man lang kanamong duha ni Merisa”, suki ni Sada.”
“Nagpakalawat na ko ninyo…”
Sa samang higayon, nanlimbasog si Kadon ug ingon man sa suod niyang kauban nga si Sadok nga makakamang ngadto sa tubod mga pila ka dupa sa ilang kamarin. Maora silag manok nga naigo og tugdaw gumikan sa gilad-ok nilang pakalawat ganina. “ Manglimogmog ta buwahan mawaslik ang hilo, ” hagawhaw niya sa kaabag nga usa ka Bagobo sa balangay sa Lumundaw.
Apan milingolingo si Sadok. Unya, mibuwa ang baba.
Wala na maghulat og laing gutling si Kadon. Milihok siya taman sa gininhawa aron kabanlasan ang lanag sa iyang baba ug tutunlan. Kinahanglan makaabot siya sa tubod aron dili siya mahisama sa uban ug kang Sadok.
Tuod man mialibyo ang daotang pamatyag ni Kadon kaganina human makapanlimogmog og tubig gikan sa busagak sa tubod. Apan human maaninaw nga halos ang tanan niyang mga kaubanan namutalid na sa pagkalanag, misuag ang iyang gininhawaan ug misurok ang iyang dugo sa kapungot batok kang Supremo Ambangon. Buot niya kining hunosan sa kinabuhi, apan nakabentaha ang supremo. Busa iyang gipalabi nga buhion ang nayabag nga pangulo sa kulto aron taralon na lang sa balaod. Paninguhaon niyang makaipsot siya ngadto sa patag aron makaabot ang mangilngig nga panghitabo sa mga tinugyanan sa balangay ug sa kapolisan.
KAADLAWON PA, apan nanlimbasog gayod si Supremo Ambangon nga mobakod ug mag-ilis aron hiposon ang labing bililhong halad ngadto sa iyang bag. Maoy nagpasuwabi ang natigom nga makalitong bahandi kay sa duha ka mabigot nga mga lawas nga mibatang pa sa katulogon. Halos wala na gani siya manginano sa iyang banay nga tingali hagbay dang gitalikdan sa ilang mga kalag.
Sa pagkahuman, nag-ilis sa iyang gisul-ob sa miaging adlaw sa pagtungas nila gikan sa Patag. Unya gitakin niya ang pinuti nga naghimo kaniya nga salikwaot nga hulad sa usa ka manggugubat nga Haponanon sa kanhiay. Kinahanglan dili na siya masidlakan sa Adlaw dinhi. Moikyas siya paingon sa pikas kilid sa bukid diin nagting-ab ang baba sa karaang langob.
Apan sa mokanaog na unta siya sa payag-payag, dinha siyay nabatyagang kasikas sa usa sa mga kamarin. Maorag tawo nga miipsot ug mipadayugdog sa dalan-dalan nga modala kaniya balik sa Patag tabok sa Suba Sinuda.
“Sus, kinsa kaha to siya?” mibutok-butok ang dughan ni Ambangon sa kabalaka ug kalisang nga moabot ang trahedya sa kapitan sa baryo ug sa kapolisan sa Lumundaw.
Aron aduna siyay panaming kon mosaka na unya ang mga sakop sa awtoridad, nahunahunaan ni Ambangon ang duruha ka dalagingding nga ikuyog sa iyang pag-eskapo. Busa, iyang gipukaw kini ug gipailis. “Dali!”
Wala madugay, milighot silang tulo tadlas sa daghang mga patayng lawas.
“Asa man kita paingon, Talahorong Supremo?” nangukit sila si Merisa ug Sada.
“Sunod lang mo nako nga way daghang yawit,” singhag ni Ambangon nga nagsangkiig sa iyang gibaliog nga bahandi ug gitaking pinuti sa walang bahin sa iyang hawak.
Ang girumbo ni Ambangon mao ang nabantog na nga langob sa pikas niining bukid. Wala pa siya makaadto didto sukad-masukad, apan nadunggan na niya kini sa iyang amahan nga hanas nga mangangayam ug tigpanguway.
Kaudtohon na lang, wala pa gihapon sila mahidungka sa baba sa langob. Hilabihan ka sampiniton ang agianan nga ilang gigahas. Ang mga sinina sa duruha ka babayeng lumad nagkagidlay-gidlay na intawon sa pagkasangit-sangit sa mga sanga sa gugagmayng kahoy ug tunokong bagon sa lasang kaayo nga liogan sa Bukid Kalibangal.
Sa pagsaliid na sa Adlaw, nahidungka ra gayod sila sa ganghaan sa dakong langob nga nagngaab sa kangiob sa tutonlan niini. Apan nakay-ag lang usab dayon ang kahinangop ni Ambangon sa lig-on na untang tagoanan, sa dihang mikuyanap ang dahunog sa duha o tulo ka mga helikopter gikan sa Sidlakan.
Nangagho si Ambangon. Unya namalikas. “Si Kadon kaha ang nagbudhi o di ba si Sadok? Unya lang mong pesteha mo!” naglawdati ang kahiladman sa supremo.
Nagakaduol ug nagakaduol ang dahunog ug kapakapa sa mga helikopter sa ilang nahimutangan.
“Unsa man kanang nangabot, Supremo?” nagduheto sa pagpangutana ang duha ka dalagingding dagit ni Ambangon.
“Nagsuhid kanato….sige sulod mo sa unahan.”
“Mangiob man,” ngislo ni Merisa.
“Mao kanay maayo aron di dayon kita makita.”
Misunod sa mando ang duha. Nahibilin si Ambangon sa baba sa langob, inandam ang pinuti sa tuo niyang kamot.
Unya imbes tulo ka helikopter ang gipaabot ni Ambangon nga mosakdap sa ilang nahimutangan, usa na lang ang milahos. Ang duha wala na igdungog. “A, basin atua mitugdon na sa pikas aron pag-usisa sa mga kamarin,” ang makasasalang kultohanong lider mao ra usay misana-sana sa iyang pangusisa bahin sa posisyon sa mga pak-ang puthaw.
Paglabay sa pila ka gutlo, wala nay nagtikaw-tikaw sa kahanginan. Nakaginhawag luag si Ambangon. Busa, miduol siya sa duha ka bihag.
“Gigutom na mi, Supremo…” nagdungan sila si Merisa ug Sada.
Mikuot si Ambangon sa iyang bag. Pagkataudtaod, nahulbot ang tulo ka pakiteng biskwit. Nagtagsa sila.
“Uhaw kaayo.”
“Sagdi kay magputol kog uway sa palibot,” ni Ambangon dayong gawas sa langob.
Apan igo lang gayod nga motukdab na si Ambangon sa usa ka higanteng uway dili layo sa baba sa langob, dinhay iyang nabati nga sinati na kaayong tingog: “Siya, siya , Sir!”
Mikasar gilayon ang tulo ka armado sa usa ka tem sa mga tropa sa kagamhanan.
“Subdue him alive!” Dihay opisyal nga mimando.
“Ampo, Supremo, aron may kahigayonan ka pa manalipod sa hukmanan sa imong krimen,” agda ni Kadon.
Apan mibalising si Ambangon sahi sa nanuyo nga halas. Mihabas sa iyang pinuti sa gikaatubang nga mga sundalo. Wala magpulos ang iyang sundang bisan pa nga momanghod kini sa samurai batok sa dekalibreng armas sa tinuyong hut-ong sa kapolisan sa PNP Mobile Regional Force nga nanukad sa siyudad. Natuay kini, nahulog sa yuta ug hasta pa siya napingsan sa mga bala.
“Mabudhion ka, Kadon!” sing-al ni Ambangon taliwala sa iyang pagping-it sa mga tunok nga mitaroy sa iyang lubot sa iyang pagkausdak ug sa kahapdos sa mga samad sa iyang tuong bukton ug bitiis nga gigilis sa Kal. 45, M-16 ug M-l4.
Giagbayan ni Major Glenn Faustuso si Kadon. “Bayani ka!”
(KATAPOSAN)
—
The late Mr. Satur P. Apoyon was co-founder and past president of Davao Writers Guild.