Ang Akong Manicure

SFX: Fade in radio program in Bisaya.

Bebeth is sitting in front of a washbasin. There are clothes in the basin, but piles of them are still beside her. She stands up to hang some clothes. She sits. She stares at the laundry. She stands up. She sits again. She does the laundry. She is trying to wash off a stain on a shirt. She stares at her laundry. She strikes the clothes angrily.

Fade out radio program.

Bebeth (shouts) PISTING YAWA NING ANIMAL NING KINABUHIA NI!(Whispers to herself)

Ay, naa ba ang mga bata diri, basin nakadungog?

YAWA GYUD! YAWA! Kanus-a pa man ni matanggal ning mga mantsaha ni, maski unsaon ug kusu-kuso, lubag-lubag, baliktad-baliktad, bleach-bleach, naa pay Xonrox na mulubad gihapon, unsaon! Dili gyud ka matanggal ha?!

Unsaon na lang ni? Unsaon na lang ni? Unsaon na lang ni akong manicure? Diyos ko, Lord! Nagliki na ni? Maayo lang unta ug nanghugas ko ug plato karon kay naay Joy Dishwashing with Vitamin E. Sige ta ug pamintura ani atong kuko, mangatanggal gihapon. Gipa-pula pula ko ni, nangluspad man hinoon sa tubig. Naapil man tingali ug ka Xonrox!

Papaliton ko to akong bana ug washing machine. Bahala’g wala siya’y kwarta. Mamaligya siya ug kidney niya uy, basta gusto ko ug washing machine! Dili ko mosugot nga dili siya motuman sa akong gusto. Washing machine! Ingnon to nako siya na mag-overtime. Ay! Dapat gyud! Overtime!

(Calls out to her sons and daughter.)

John Mark, John Rey, Jan-Jan! Tabangi ko! Para makabalo mo ug laba, nagdagko lang na inyong mga –. Dili kabalo maski unsa diri sa balay! Dali mo diri. Tudluan ta mo. Asa naman ning mga bata-a ni? Giaway na pud ilang manghod nga gamay, tulo pa ka tuig…pagkaluoy ni Jan-jan.

Ah, basta ako! Ako gyud ang hawod diri. Kaning mantsaha ni. Matanggal ra gyud ni. Ganinang buntag: nagluto, nanilhig, nanarapo, namahog sa iring, mao na akong gibuhat karon, gahapon, katong niaging adlaw, katong niaging semana, katong sukad nagpakasal ko. Animal!

Pero akong gusto ipasabot, diri sa balay, ako ang expert diri! Walay mupalag! Nganong nibagtok naman kang mantsahan ka? Hahay. Wala pa ko kahuman ug laba, magluto na pud ko ug paniudto. Unsa man among paniudtuhon uy? Pirmi na lang mi ug fish and pasta. Makasawa!

(Calls out to her sons and daughter.)

John Rey, John Mark, Jan-Jan, pangutang sa didto ug tinapa ug odong!

Mangutang mi sa tindahan, pag-abot sa sweldo, igo ra nako ibayad.

Sound effects: cat meowing.

Hala! pati among iring, wala pay kaunon. Paita gyud ning among kinabuhi uy.

Magbudget daw ko beh: Si John Mark, kinse ang baon. Si John Rey, kinse. Si Jan-Jan, kinse. Sakto lang lagi. Isa ka kinse para sa ilang tulo.

(She looks at her laundry.)

Uy, nagisi naman diay ning ilok sa sinina ni John Rey. Kung maka-kwarta ko, palitan nako ni ug pang-pogi-pogi. Maigo pa kaha ni sa iya?

(She continues to wash the clothes.)

Hala! Wa naman diay sabon? Manglaba na lang ko diri sa nabilin na bula. Gi-atay ning kinabuhi-a! Maski pamalit ug sabon, WALA! Nganong dili gyud ka matanggal kang mantsaha? Dali lang man unta ni ba. Dali lang man unta ning kinabuhi-a ni. Kung unta kaning akong bana, magtarong.

Ingon ko sa iya gabii…

Bebeth:

Loves, loves, kanang, kanang pwede favor?

Sweet man ni akong bana ba, tubag niya…

Bana:

Unsa man, loves?

Bebeth:

Pag overtime kay daghan ta ug bayrunon…

Pero ni-ana man noon siya…

Bana:

Loves, dili naman gani madutlan ug Pau d’ Arco akong lawas sa kakapoy. All day, all night ko nag drayb sa L300 van! Pa overtaymon gihapon ko nimo? Wala na kay pagmahal sa ako, loves? Naghatag naman ko sa imo sa akong sweldo, di ba?

Bebeth:

Pila ra man imong sweldo? Imo na ng loves loves nimo. Pag overtime didto kay ang bugas, sardinas, kuryente, tubig, baon sa mga bata, FREE naman gani akong pag cook diri!

Ang ginahangyo lang unta nako, kanang mag overtime siya para dili ko maglisod ug budget. Mag overtime siya sa iyang pag drayb. Lahi naman hinuong babae ang gidrayban! Ako diay? Unsa na lang diay ko para sa iyaha? Yaya lang sa iyang mga anak? Katabang nga walay sweldo sa balay? Dili na gyud asawa iyang tan-aw sa akoa. Katabang! Sala ba diay nako kung nalosyang ko kay mas giuna nako ang balay. For better or for worse, for better lang man diay siya.

Ana pa siya:

Bana:

Ayaw na sige ug reklamo diha. Naa ra biya ka diri sa balay.

Bebeth:

(to the audience)

Mao na! Naa lang ko diri sa balay. Kay sila mas naay maayong gibuhat sa kinabuhi? Siya, nagtrabaho. Akong mga anak na astang mga tapulana nga sa iya nagliwat, nag eskwela. Kay naa lang ko sa balay. Abi ninyo ug lalim? Namaligya nako ug sigarilyo, mangga, ug mani. Gamay gihapon ug kita. Naningkamot lagi ko ug sari-sari store sa una, pero pag walay kwarta, sa tindahan nako kuhaon ang pagkaon. Nalugi lagi!

Panglayasan nako na sila karon. Ugto, buntag, maski matulog ta, pukawon! Balik-balik ug panglimpyo, panghugas, panarapo, pakaon. Halus dili na gani ko maka rollers rollers aning akong buhok ug maka-manicure ginagmay. Layasan gyud nako ni. Tan-awon nato ug asa sila pamuniton. Kay hawod man kuno ni si John Rey, John Mark, ug Jan-Jan.

Naa pa to ika-isa:

Bebeth:

Manan-aw ta atong…unsa to?

Grinch

? O lagi, katong

Grinch

! Asa naman ang DVD ato? Pero ingon si Jan-jan wala daw. Kabalo gyud ko ba, naa man gyud to. Hala! Ako ang magbuot. Gipapangita gyud nako sa ilaha.Pero, niana man

na si John Rey:

John Rey: Ma, wala lagi tay DVD sa The Grinch. Gahi man ka’g ulo! Nalibat ra siguro ka tigulang na man gud ka. Sige tan-aw ug English na salida. Kasabot diay ka? Teleserye lang diay imong tan-awon. Kanang mga Mara Clara. Ka gets diay ka ha, kanang English?

Bebeth: Ing-ana na lang gyud ilang panan-aw sa akoa. Siyagit-siyagitan lang ko. Walay mga respeto. Kay ngano man? Kay naa na sila’y mga bulbol. Kinsa man ang nag-ilis sa ilaha katong mangihi pa sila sa banig? Kinsa man ang nagdukdok sa ilaha ug dahon sa kamunggay aron ibutang sa ilang samad, asta man gud gamaya nga bata, magsige ug kapandol. Kinsa man ilang gidaganan ug sungugon silang ug “palwa” kay nagbuskag ra na ilang mga ilong. Unya karon naka-eskwela lang sila, siyagit-siyagitan ra ko. Kay ngano? Naa ba gyud diay Santa Klaws na green? Dili gyud sila kabalo magpasalamat!

Ako ang hawod diri sa balay. Wala lang sila kabalo! Naka-concentrate sila ug eskwela kay naay tiglaba sa ilang uniform ug tigluto sa ilang pamahaw. Kung wala ko diri sa balay, naa kahay kaunon akong bana nga init nga linuto pag-uli niya? Wala ra may pulos akong ginabuhat para sa ilaha. Walay pulos!

Piste nga labhunon! Kadaghan! Kakapoy! Mulayas nako! Tan-awon nato’g agi nila ug dili ba magkaramutsing ug magkayagit-yagit. Mohawa nako para makatuon sila.

(She kicks her laundry.)

Ay sus, kung naa lang koy trabaho, hagbay ra kong nilayas. Dapat lagi unta ba, wala ko nisugot na sa balay magpundo. Pero kailangan man gud ko sa mga bata sa una ba. Dapat diay ato nga namugos ko nga manarbaho pud ko, para kung gusto ko molayas, makalayas dayon ko. Lisod gyud ning magsalig sa bana. Hahay. Sa una, katong wala pa ko nagminyo, lahi lahi man ang color sa rollers sa akong buhok. Maski sales lady ra intawon ko, makapalit man ko ug ginagmay para sa akong kaugalingon. Istrapless, istrapless pa ni akong sinina. Hoy, John Mark, John Rey, Jan-Jan, kamong mga bata-a mo, wa mo kakita aning inyong inahan nga naka-shorts sa una! Da! Nadagit hinoon sa ilang amahan. Kani man gyung gugma ba! Karon intawon, ginapugos sa gyud ang pagpang-cutics. Nabakbak na ang color sa akong kuko.

A! Wala nay gugma-gugma! Molayas nako. Dili na ni matabang. Maskig unsaon!

(She tosses the stained clothes.)

Purya gaba! Kung dili ko mohawa karon, matanggong ko diri. Mao gyud ning akong kamatyan! Basin mamatay ko diri nga ang mga labada lang ang nakadungog sa akoa.

(She grabs a bag and starts walking towards stage left exit. She stops and looks back at her house. She looks at the road/stage left. She looks at herself. She walks towards the house. She turns around and walks towards stage left.)

Bebeth:

Layas nako!

Voice over:

Jan-Jan:

Ma, ma, wala may tinapa, wala na daw baligya si Tasing. Ma, ma, gigutom nako Ma… naay pagkaon? Taga-i ko ug pagkaon Ma, beh…

Bebeth:

Hala uy! Hala uy! Dili man nako maantos akong anak na si Jan-Jan. Gamay pa kaayo na bata. Makabalik lang gihapon ko ani ba! Pisting yawa ning animal nga kinabuhi ni! Molayas nako pero makabalik gihapon ko. Pero bisan ing-ani, mang-manicure gihapon ko sa akong kuko.

(

Lights fade out as she exits through stage right. Bisaya radio program fades in.)

—
Hamile and Mascariñas are taking up BA English-Creative Writing in UP Mindanao. This monologue is based on interviews with real housewives in Mintal, Davao City.